Dầu thải, chủ yếu là dầu nhớt đã qua sử dụng từ các loại xe cộ, máy móc và thiết bị công nghiệp, vốn chứa nhiều kim loại nặng và hợp chất độc hại, nếu không được xử lý đúng cách sẽ gây ô nhiễm nghiêm trọng cho môi trường đất và nguồn nước. Theo thống kê của Cục Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA), 1 lít dầu thải có thể làm ô nhiễm đến 1 triệu lít nước sạch – một con số đủ để thấy mức độ nguy hiểm của loại chất thải này. Ở Việt Nam, mỗi năm ước tính phát sinh hơn 120.000 tấn dầu nhớt đã qua sử dụng, nhưng phần lớn trong số đó vẫn chưa được thu gom, xử lý bài bản mà thường bị đổ trộm hoặc đốt thủ công, gây phát thải khí độc và làm tăng lượng khí nhà kính.
Tái chế dầu thải theo hướng tập trung quy mô thu gom, xử lý sẽ tăng hiệu quả không những về kinh tế mà còn hướng đến thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn
Trên thế giới, nhiều quốc gia đã và đang đầu tư mạnh vào công nghệ tái chế dầu thải nhằm thu hồi năng lượng và giảm thiểu tác động đến môi trường. Các phương pháp xử lý phổ biến bao gồm lọc tạp chất, chưng cất phân đoạn, nhiệt phân và hydrogen hóa để biến dầu thải thành dầu nhiên liệu hoặc dầu gốc tái sinh. Tại Ấn Độ, mô hình thu gom và chế biến dầu ăn thải thành biodiesel đã được áp dụng rộng rãi ở nhiều thành phố lớn. Theo tổ chức Eco Green Fuels, một nhà máy quy mô nhỏ có thể xử lý đến 5.000 lít dầu/ngày, tạo ra nhiên liệu sạch dùng cho xe buýt và tàu thủy, đồng thời giảm hơn 80% lượng khí CO2 so với diesel truyền thống. Singapore cũng đi đầu trong khu vực Đông Nam Á với hệ thống tái chế dầu nhớt thải thành dầu gốc nhóm II – loại dầu có chất lượng cao, dùng trong ngành bôi trơn công nghiệp. Công ty Clean Solutions tại quốc đảo này cho biết tỷ lệ thu hồi dầu tái sinh có thể đạt đến 75%, trong khi lượng bùn thải được kiểm soát nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn quốc tế.
Tại Việt Nam, mới đây, Công ty TotalEnergies Marketing Việt Nam và Công ty Môi trường Cao Gia Quý đã ký kết hợp tác thu gom và tái chế dầu nhớt thải trên toàn quốc. Theo thỏa thuận, Công ty Môi trường Cao Gia Quý sẽ thu gom dầu nhớt thải từ mạng lưới dịch vụ Quartz Auto Services và Hi-Perf Moto Services của TotalEnergies, cùng các khách hàng doanh nghiệp khác. Cao Gia Quý, hoạt động từ năm 2014, là doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực tái chế dầu thải thành dầu gốc tinh chế, với công suất đạt 23.000 tấn mỗi năm. Sự hợp tác này giúp TotalEnergies thực hiện nghĩa vụ theo quy định về Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) tại Việt Nam, yêu cầu các công ty dầu nhờn tái chế tối thiểu 15% tổng sản lượng dầu động cơ sản xuất hoặc nhập khẩu.
Có thể thấy, biến dầu thải thành nhiên liệu không chỉ là giải pháp công nghệ đơn thuần mà còn là chiến lược phát triển bền vững, mang lại lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường. Trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng và ô nhiễm môi trường đang trở nên ngày càng trầm trọng, việc tận dụng chất thải nguy hại như dầu nhớt để tạo ra sản phẩm có giá trị sử dụng cao chính là hướng đi thông minh cho một tương lai xanh – sạch – bền vững.
Tuy nhiên, trên thực tế, việc triển khai tái chế dầu thải tại Việt Nam vẫn còn nhiều rào cản như thiếu chính sách thu gom tại nguồn, thiếu tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể, chi phí đầu tư ban đầu cao và chưa có nhiều chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này. Do đó, để khắc phục, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Nhà nước cần sớm ban hành các quy định bắt buộc phân loại và thu gom dầu thải từ các cơ sở sửa chữa xe, nhà máy, xưởng sản xuất; đồng thời hỗ trợ tín dụng xanh và ưu đãi thuế cho các doanh nghiệp đầu tư công nghệ xử lý. Doanh nghiệp cần minh bạch quy trình, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường, trong khi người dân và cộng đồng cần được nâng cao nhận thức về tác hại của dầu thải cũng như trách nhiệm tham gia hệ thống thu gom tập trung.
Phạm Kiên