Hơn 6 tháng, sau khi Tổ chức Y tế thế giới (WHO) lần đầu tiên cảnh báo thế giới về một nhóm bệnh viêm phổi bí ẩn ở Vũ Hán (Trung Quốc) được gọi là dịch COVID-19, các nhà khoa học đang trên đường đua tốc độ để ngăn chặn, đẩy lùi căn bệnh khủng khiếp này, trong đó đặc biệt là tìm ra vắc xin phòng ngừa.
Theo số liệu của WHO, đến nay đã 166 loại vắc xin ứng cử viên đang được phát triển để ngăn chặn coronavirus chủng mới. Hầu hết các vắc xin ứng cử viên đang trong giai đoạn tiền lâm sàng, có nghĩa là chúng vẫn đang được thử nghiệm trên động vật hoặc trong phòng thí nghiệm, chỉ có một số ít trong số chúng đã được thử nghiệm trên người. Các thử nghiệm lâm sàng được chia thành 3 đến 4 giai đoạn nhằm kiểm tra sự an toàn, liều lượng, tính hiệu quả và cả tác dụng phụ do vắc xin gây ra.
Việc tìm ra một vắc xin hữu hiệu để chống COVID-19 vẫn đang được cả thế giới chờ đợi, thông tin trên tạp chí khoa học Live Science của Mỹ công bố vào ngày 27.7 cho thấy những tín hiệu khả quan hơn khi các nhà khoa học đang bước vào thử nghiệm ở giai đoạn 3.
Trong các thử nghiệm giai đoạn 3, các nhà khoa học đã kiểm tra hiệu quả của vắc xin, đồng thời theo dõi các phản ứng bất lợi trên hàng trăm đến hàng ngàn tình nguyện viên.
Dưới đây là 6 ứng viên vắc xin chống COVID-19 do Live Science công bố
1. Vắc xin ChAdOx1 nCoV-19 của Đại học Oxford và AstraZeneca (Anh)
Vắc xin hiện được gọi là ChAdOx1 nCoV-19, thường được gọi là vắcxin Oxford, đang được phát triển bởi trường đại học Anh phối hợp với công ty dược phẩm AstraZeneca. Vắc xin được chế tạo từ một phiên bản suy yếu của một loại vi rút cảm lạnh thông thường, được gọi là adenovirus, lây nhiễm trên loài tinh tinh.
Khu vực nghiên cứu vắc xin chống COVID-19 của Đại học Oxford
Các nhà nghiên cứu đã biến đổi gien để vi rút không thể sao chép gien trên người để mã hóa protein tăng đột biến mà coronavirus sử dụng làm lây nhiễm trong tế bào con người. Về lý thuyết, vắc xin này sẽ dạy cơ thể nhận ra những gai của coronavirus, khi người bị phơi nhiễm, hệ thống miễn dịch có thể phá hủy nó.
Theo công bố trước đó, các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm loại vắc xin này trên khỉ vàng (khỉ rhesus) và thấy rằng nó không ngăn được khỉ bị nhiễm bệnh khi cố tình tiếp xúc với coronavirus, nhưng nó đã ngăn chúng tránh được bệnh viên phổi, điều này cho thấy vắc xin đã một phần chống lại vi rút.
Vào tháng 4, các nhà nghiên cứu đã bắt đầu thử nghiệm vắc xin trên người và công bố kết quả ban đầu từ giai đoạn 1 đến giai đoạn 2. Thử nghiệm giai đoạn 2 được tiếp tục cho đến ngày 20.7. Ở giai đoạn này, thử nghiệm cho thấy vắc xin không gây ra bất kỳ tác dụng phụ nghiêm trọng nào ở người tham gia ngoài tác dụng phụ nhẹ như đau cơ và ớn lạnh.
Vắc xin thúc đẩy hệ thống miễn dịch tạo ra các tế bào T đặc hiệu SARS-CoV-2, một nhóm các tế bào bạch cầu quan trọng trong cuộc chiến chống lại mầm bệnh và trung hòa các kháng thể, hoặc các phân tử có thể bám vào vi rút để ngăn chặn các tế bào lây nhiễm.
Các thử nghiệm ở giai đoạn 3 đã bắt đầu ở Brazil với 5.000 tình nguyện viên. Một thử nghiệm giai đoạn 3 khác dự kiến sẽ tuyển thêm 10.500 người ở Anh và 30.000 người ở Mỹ .
Bộ Y tế và Dịch vụ dân sinh Mỹ (HHS) tuyên bố sẽ trao tới 1,2 tỉ USD cho AstraZeneca để đẩy nhanh quá trình phát triển vắc xin và giúp công ty sản xuất ít nhất 300 triệu liều vắcxin, nếu nó chứng minh an toàn và hiệu quả - sớm nhất là vào tháng 10.2020. Đây là một phần của Chiến dịch Warp Speed của chính quyền Mỹ nhằm cung cấp 300 triệu liều vắcxin an toàn và hiệu quả vào tháng 1.2021.
2. Vắc xin PiCoVacc của Sinovac Biotech (Trung Quốc)
Theo một nghiên cứu được công bố ngày 3.7 trên tạp chí Science, một loại vắcxin ứng cử viên khác có tên là PiCoVacc được phát triển bởi Công ty Sinovac Biotech có trụ sở tại Bắc Kinh. Vắc xin này đã bảo vệ được khỉ raveus không bị nhiễm coronavirus chủng mới.
Vắc xin này được tạo thành từ một phiên bản bất hoạt của vi rút SARS-CoV-2. Vắc xin bất hoạt là phiên bản chết của mầm bệnh gây bệnh (trái ngược với vi rút yếu là vắc xin sống).
Sinovac bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 1 và 2 vào tháng 4 tại tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Họ đã cho các tình nguyện viên 2 liều vắc xin, cách nhau 2 tuần, kết quả không có bất kỳ tác dụng phụ nghiêm trọng nào
Các tác giả nghiên cứu cũng cho biết hơn 90% người tham gia đã phát triển kháng thể trung hòa với vắc xin hai tuần sau khi nhận được liều thứ 2. Tuy nhiên, kết quả của họ chỉ được báo cáo trong một thông cáo báo chí và chưa được công bố trên một tạp chí đánh giá ngang hàng.
Coronavirus đã làm cho protein tăng đột biến để xâm nhập các tế bào của con người
Công ty hiện đang tiến hành thử nghiệm giai đoạn 2 trên người cao tuổi và sau đó sẽ tiến hành thử nghiệm trên trẻ em và thanh thiếu niên. Sinovac trước đây đã sử dụng công nghệ tương tự để tạo ra các loại vắc xin đã được phê duyệt nhằm ngừa bệnh viêm gan A, viêm gan B và cúm lợn, cúm gia cầm vi rút gây bệnh tay chân miệng.
Sinovac Biotech cho biết vắc xin an toàn và hiệu quả trong các thử nghiệm lâm sàng sớm, họ đang tuyển dụng các tình nguyện viên cho một thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 với khoảng 8.870 người tham gia tại Brazil.
3. Vắc xin Moderna của Viện Dị ứng và bệnh truyền nhiễm quốc gia (Mỹ)
Vắc xin ứng cử viên có tên mRNA-1273, được phát triển bởi công ty công nghệ sinh học Mỹ Moderna cùng Viện Dị ứng và bệnh truyền nhiễm quốc gia Mỹ (NIAID), đây cũng là vắc xin lần đầu tiên được thử nghiệm trên người Mỹ.
Khác với vắc xin truyền thống, mRNA được tạo thành từ vật liệu di truyền nó sẽ “dạy" cho các tế bào tự xây dựng các protein (trong trường hợp protein tăng đột biến do coronavirus gây). Cả vắc xin truyền thống và mRNA đều kích hoạt phản ứng miễn dịch trong cơ thể để nếu con người tiếp xúc với vi rút một cách tự nhiên, cơ thể có thể nhanh chóng nhận ra và chống lại nó.
Vắc xin Moderna của Viện Dị ứng và bệnh truyền nhiễm quốc gia (Mỹ) lần đầu tiên được thử nghiệm trên người
Các loại vắc xin mRNA sẽ được sản xuất nhanh hơn so với thời gian sản xuất vắc xin truyền thống. Vắc-xin mRNA cũng có thể bền hơn khi chống lại mầm bệnh có xu hướng đột biến như coronavirus và vi rút cúm. Tuy nhiên, vắc xin mRNA có thể gây ra phản ứng bất lợi trong cơ thể. Các loại vắc xin này cũng có vấn đề với sự ổn định như bị phá vỡ khá nhanh, điều này có thể hạn chế sức mạnh của khả năng miễn dịch.
Tuần trước, Moderna đã công bố kết quả ban đầu đầy hứa hẹn từ một thử nghiệm giai đoạn 1 bao gồm 45 tình nguyện viên. Những người tham gia được chia thành 3 nhóm và được tiêm vắc xin liều thấp, trung bình hoặc cao. Sau khi nhận được 2 liều vắc xin, tất cả những người tham gia đã phát triển các kháng thể trung hòa ở mức cao hơn mức trung bình của những người được tìm thấy ở bệnh nhân COVID-19 đã hồi phục.
Vắc xin mRNA có thể "dạy" tự xây dựng các protein trong trường hợp protein tăng đột biến do coronavirus gây ra
“Vắc xin có vẻ an toàn và thường dung nạp tốt, nhưng hơn một nửa số người tham gia có một số tác dụng phụ (tương tự như tác dụng phụ có thể xảy ra từ mũi tiêm cúm hằng năm) bao gồm mệt mỏi, ớn lạnh, đau đầu, đau cơ và đau tại chỗ tiêm. Một số người tham gia trong nhóm liều trung bình và cao bị sốt sau lần tiêm thứ 2. Một người nhận được liều cao nhất đã trải qua một cơn sốt "nghiêm trọng", buồn nôn, chóng mặt và ngất xỉu. Nhưng người tham gia này cảm thấy tốt hơn sau một ngày rưỡi. Những liều cao như vậy sẽ không được trao cho những người tham gia thử nghiệm sắp tới”, theo báo cáo của nhóm nghiên cứu.
Thử nghiệm giai đoạn 2 với vắc xin Moderna tiến hành đến ngày 27.7, tiếp đó công ty cũng bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 3 tại Mỹ. Thử nghiệm dự kiến sẽ ghi danh khoảng 30.000 người tham gia vào cuối mùa hè, và kết quả đầu tiên của thử nghiệm sẽ công bố vào tháng 11.
4. Vắc xin của CanSino Biologics và Viện Công nghệ sinh học Bắc Kinh
Công ty CanSino Biologics phối hợp với Viện Công nghệ sinh học Bắc Kinh (Trung Quốc) đã phát triển một loại vắc xin ứng cử viên sử dụng một loại adenovirus bị suy yếu. Không giống như vắc xin Oxford, dựa trên một loại adenovirus lây nhiễm cho tinh tinh, CanSino Biologics đang sử dụng một loại adenovirus lây nhiễm cho người.
Cùng với Moderna, nhóm này cũng đã công bố kết quả từ thử nghiệm giai đoạn 2 của họ vào ngày 20.7 trên tạp chí The Lancet.
Thử nghiệm được tiến hành tại Vũ Hán, Trung Quốc (nơi xuất hiện các trường hợp coronavirus đầu tiên) với 508 người tham gia được chỉ định ngẫu nhiên để nhận 1 trong 2 liều vắc xin hoặc giả dược khác nhau. Nghiên cứu này cũng không tìm thấy các tác dụng phụ nghiêm trọng, mặc dù một số báo cáo phản ứng nhẹ hoặc trung bình bao gồm sốt, mệt mỏi và đau tại chỗ tiêm.
Khoảng 90% những người tham gia đã phát triển các phản ứng tế bào T và khoảng 85% đã phát triển các kháng thể trung hòa.
"Kết quả của cả hai nghiên cứu đều mang lại kết quả tốt cho các thử nghiệm giai đoạn 3, trong đó vắc xin phải được thử nghiệm trên các nhóm người tham gia lớn hơn nhiều để đánh giá hiệu quả và an toàn của họ", Naor Bar-Zeev và William J Moss đến từ Viện Nghiên cứu vắc xin quốc tế John Hopkins và Trung tâm Access viết trên tạp chí The Lancet.
Hiện nhóm nghiên cứu đang tìm cách tiến hành thử nghiệm giai đoạn 3 bên ngoài Trung Quốc.
5. Vắc xin Sinopharm của Trung Quốc
“Tập đoàn dược phẩm quốc gia Trung Quốc (Sinopharm) thuộc sở hữu nhà nước có hai loại vắc xin được sản xuất, cả hai dạng bất hoạt của SARS-CoV-2. Những vắc xin này được phát triển bởi Viện Sản phẩm sinh học Bắc Kinh và Viện Sản phẩm sinh học Vũ Hán. Những vắc xin này có thể sẵn sàng cho công chúng sử dụng vào cuối năm 2020”, hãng tin Reuters dẫn lại từ nguồn tin của truyền thông nhà nước Trung Quốc hôm 27.7.
Vắc xin của Sinopharm là vắc xin bất hoạt đầu tiên bước vào thử nghiệm giai đoạn ba đang được tiến hành tại Abu Dhabi (thủ đô của Các tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất) với sự tham gia của 15.000 tình nguyện viên. Những người sẽ được tiêm một trong hai chủng vắc xin hoặc giả dược. Họ sẽ được tiêm hai liều cách nhau 3 tuần.
6. Vắc xin BNT162b1 của Pfizer và BioNTech (Đức)
Pfizer và công ty công nghệ sinh học Đức BioNTech đã nghiên cứu chế tạo ra một loại vắc xin đặt tên là BNT162b1, nó có thể đẩy hệ thống miễn dịch nhận ra coronavirus và chống lại.
Vắc xin không gây ra bất kỳ tác dụng phụ nghiêm trọng nào và có thể thúc đẩy phản ứng miễn dịch, theo dữ liệu giai đoạn 1 và giai đoạn 2 được công bố.
Nghiên cứu bao gồm 45 bệnh nhân được tiêm một trong 3 liều vắc xin ứng viên hoặc giả dược. Không ai trong số các bệnh nhân có tác dụng phụ nghiêm trọng, nhưng một số tác dụng phụ nhẹ đã đã xuất hiện như sốt (75% ở nhóm liều cao nhất), mệt mỏi, đau đầu, ớn lạnh, đau cơ và đau khớp.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng vắc xin đã thúc đẩy hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể trung hòa ở mức cao gấp 1,8 đến 2,8 lần so với các loại được tìm thấy ở những bệnh nhân nhiễm COVID-19 đã hồi phục.
Pfizer đang lên kế hoạch cho một thử nghiệm giai đoạn 3 quy mô lớn để bắt đầu trong tháng này
Chính quyền Mỹ đã công bố một hợp đồng trị giá 1,95 tỉ USD với Pfizer và BioNTech để sản xuất ít nhất 100 triệu liều vắc xin vào cuối năm nay nếu được chứng minh là an toàn và hiệu quả.
Tiểu Vũ