“Trong bối cảnh kinh tế và thương mại thế giới đang giảm tốc và theo dự báo có khả năng tiến tới ngưỡng suy thoái toàn cầu thì mức tăng trưởng 6,8% của một nền kinh tế có độ mở cao, phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu và đầu tư nước ngoài như nước ta liệu có khả thi?”, ông Lộc nói.
Theo đại biểu này, với ngành chế biến chế tạo - khu vực đóng vai trò dẫn dắt tăng trưởng trong 9 tháng qua - đằng sau mức tăng sản lượng ấn tượng 11,37% là chỉ số hàng tồn kho cũng đạt mức kỷ lục là 17,2% (tại ngày 30.9). Rồi cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, rất nhiều chuyên gia dự báo rằng Việt Nam sẽ hưởng lợi, sẽ trở thành công xưởng mới của nền kinh tế toàn cầu. Nhưng thực tế lại không chứng minh điều đó mà ngược lại, ‘trâu bò đánh nhau ruồi muỗi chết’.
“9 tháng đầu năm nay, xuất khẩu của chúng ta chỉ tăng 8,2% so với cùng kỳ 2018, chỉ còn bằng phân nửa tốc độ tăng của cùng kỳ năm ngoái là 15,4% và bằng khoảng 1/3 của mức tăng trên 20% của những năm trước nữa”, ông Lộc bày tỏ.
Theo ông Lộc, cơ cấu xuất khẩu theo thị trường cũng có những chuyển dịch bất lợi. Xuất khẩu sang nhóm 5 thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam, bao gồm EU, Trung Quốc, ASEAN, Nhật Bản đều giảm tốc. Duy nhất xuất khẩu sang Mỹ tăng đột biến nhưng thị trường này lại chứa đựng rất nhiều rủi ro và gian lận thương mại, về thâm nhập thương mại .
9 tháng đầu năm, Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ gần 45 tỉ USD, tăng tới 28% so với cùng kỳ năm ngoái và Việt Nam trở thành 1 trong 6 quốc gia có thâm hụt thương mại lớn nhất với Mỹ.
“Trong khi hầu hết các quốc gia này đều bị Mỹ trừng phạt thì ai có thể bảo đảm rằng chúng ta là ngoại lệ? Khả năng duy trì xuất khẩu vào một thị trường lớn nhất chiếm tới gần 1/4 tổng kim ngạch của Việt Nam, do vậy, trở nên rất mong manh”, ông Lộc nói và cho rằng. nhìn về bức tranh về đầu tư nước ngoài, ông Lộc cũng chỉ ra tình hình chẳng mấy sáng sủa hơn.
9 tháng đầu năm, đầu tư nước ngoài có dấu hiệu nhích lên nhưng lại giảm tốc ở 2 đầu nguồn trọng điểm đóng vai trò dẫn dắt là Nhật Bản và Hàn Quốc, trong khi đó lại tăng đột biến từ các nguồn liên quan tới Trung Quốc (bao gồm cả Trung Quốc, Đài Loan và Hongkong).
Theo ông, vốn đầu tư nước ngoài dịch chuyển theo hướng này cũng phát đi một tín hiệu thiếu bền vững, thiếu cân bằng về FDI và chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới chất lượng tăng trưởng dài hạn của nước ta.
“Những chỉ báo trên cho thấy để duy trì được nhịp độ tăng trưởng 6,8%, đồng thời cải thiện được chất lượng tăng trưởng trong năm tới là rất gian nan”, ông Lộc bình luận.
Trong bối cảnh khó khăn như trên, ông Lộc nhấn mạnh động lực chính để bảo đảm cho sự tăng trưởng là nâng cao sức cạnh tranh của cộng đồng doanh nghiệp.
Dẫn báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính Ngân sách thuộc Quốc hội, ông Lộc phân tích: 3 năm liên tiếp, nguồn thu ngân sách từ khu vực doanh nghiệp - nguồn thu được trông đợi nhất của nền kinh tế, là chỉ báo quan trọng nhất thể hiện tính bền vững của ngân sách quốc gia - đã không đạt kế hoạch, thể hiện cộng đồng doanh nghiệp đang dối mặt với rất nhiều khó khăn.
“Để vượt qua giai đoạn khó khăn này, các nước đang đua nhau hạ lãi suất , giảm chi phí và ban hành các gói kích thích kinh tế để hỗ trợ doanh nghiệp. Còn ở Việt Nam, chúng ta đang làm gì khi lạm phát thấp nhưng lãi suất lại rất cao và các chi phí kinh doanh ngày càng lớn?
“Việc chúng ta chững lại trong Bảng xếp hạng môi trường kinh doanh toàn cầu năm 2019 vừa được Ngân hàng Thế giới công bố đã cảnh báo rằng dù Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để vượt lên chính mình, nhưng các nền kinh tế khác đang thay đổi nhanh hơn và trở nên cạnh tranh hơn. Nếu không cải cách mạnh mẽ chúng ta sẽ tụt lại phía sau”, ông Lộc nói.
Người đứng đầu VCCI thẳng thắn chỉ ra: ở Việt Nam, mặc dù đã đóng góp tới 40% GDP, nhưng khu vực kinh tế tư nhân đang mang trong lòng nó một nghịch lý lớn. Đó là trên 700 ngàn doanh nghiệp thuộc khu vực doanh nghiệp tư nhân chính thức chỉ đóng góp 10% cho GDP, còn lại hơn 30% GDP là thuộc về trên 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động, trong đó có 2 triệu hộ kinh doanh có đăng ký.
“Không có một nền kinh tế thị trường nào có khu vực bán chính thức và phi chính thức lớn đến như vậy”, ông Lộc bình luận và khẳng định, “Về bản chất thì hộ kinh doanh cá thể chính là một loại hình doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ nhưng do chưa được định danh rõ ràng về mặt pháp lý, nên với bên ngoài, hộ kinh doanh bị hạn chế về quyền kinh doanh…”
Ông cho rằng quản lý nhà nước đối với hộ kinh doanh thiếu minh bạch. Hộ kinh doanh không được thúc đẩy và hỗ trợ để lớn lên. Hoạt động kinh doanh của các hộ này đang là mảnh đất màu mỡ cho nạn tham nhũng vặt…
“Để giải quyết vấn đề này, chúng ta không thể xóa bỏ hộ kinh doanh, không thể ép buộc hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, mà chỉ có thể khoác tấm áo pháp lý mới cho hộ kinh doanh: đưa hộ kinh doanh vào phạm vi điều chỉnh của Luật Doanh nghiệp với những quy định pháp lý tối giản nhưng minh bạch, bảo đảm sự bình đẳng của hộ kinh doanh với các loại hình doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa”, ông Lộc đề nghị.
Lam Thanh