Luật Hóa chất được Quốc hội khóa XV biểu quyết thông qua hồi tháng 6/2025 với mục tiêu xây dựng cơ sở pháp lý để đẩy mạnh phát triển công nghiệp hóa chất phù hợp với chủ trương, định hướng của Đảng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước đối với sự phát triển của ngành công nghiệp hóa chất, quản lý hóa chất, giảm thiểu tối đa rủi ro của các hoạt động hóa chất tới sức khỏe người dân, môi trường, tài sản, xã hội và xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hài hòa với quy định của các nước trên thế giới, Luật Hóa chất 2025 với những nội dung đổi mới, sẽ tháo gỡ được những “nút thắt” trong phát triển ngành công nghiệp hoá chất, tạo không gian thuận lợi để ngành công nghiệp hoá chất phát triển và đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế - xã hội, hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng 2 con số giai đoạn 2026-2030.
Để thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về thúc đẩy phát triển công nghiệp hóa chất thành ngành công nghiệp nền tảng, hiện đại và hướng tới nền kinh tế độc lập, tự chủ, Luật Hóa chất đã bổ sung các quy định về: Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất (Điều 4): Làm rõ về mục tiêu, yêu cầu, nội dung, thời kỳ lập Chiến lược; Dự án hóa chất (Điều 5): Yêu cầu dự án hóa chất phải đáp ứng các quy định về khoảng cách an toàn, tuân thủ tiêu chuẩn, quy chuẩn, lựa chọn công nghệ, thiết bị hướng tới phát triển xanh, bền vững, thân thiện môi trường; Lĩnh vực công nghiệp hóa chất trọng điểm (Điều 6): Dự án đầu tư thuộc lĩnh vực công nghiệp hóa chất trọng điểm có quy mô vốn và tiến độ giải ngân theo quy định của Chính phủ sẽ được hưởng các hình thức ưu đãi và hỗ trợ đầu tư đặc biệt. Quy định nêu trên góp phần khuyến khích phát triển ngành công nghiệp hóa chất thành ngành công nghiệp nền tảng, cung cấp nguyên liệu cho các ngành kinh tế trọng điểm, hướng tới nền kinh tế độc lập, tự chủ.
Ảnh minh họa
Bên cạnh đó, Hoạt động tư vấn chuyên ngành hóa chất (Điều 7, Điều 8) đã được bổ sung quy định điều kiện đối với tổ chức, cá nhân tư vấn chuyên ngành trong lĩnh vực hóa chất và cấp chứng chỉ đối với cá nhân hoạt động tư vấn. Các quy định nêu trên nhằm đảm bảo chất lượng của quá trình tư vấn, góp phần nâng cao hiệu quả công tác an toàn hóa chất, đảm bảo quyền lợi cho các chủ đầu tư dự án, lựa chọn được các giải pháp công nghệ, xây dựng, an toàn phù hợp, hiệu quả, tiết kiệm chi phí, từ đó giảm thiểu rủi ro và đảm bảo an toàn cho cộng đồng.
Luật Hóa chất năm 2025 đã sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm quản lý chặt chẽ hóa chất trong toàn bộ vòng đời từ sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu, vận chuyển, tồn trữ, sử dụng hóa chất đến xử lý chất thải từ hoạt động hóa chất (Điều 10 - 16). Bên cạnh đó, để tăng hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, các hóa chất sẽ được phân loại theo danh mục (hóa chất cấm, hóa chất cần kiểm soát đặc biệt, hóa chất có điều kiện) và được quản lý với mức độ chặt chẽ tương ứng.
Tổ chức, cá nhân mua, bán hóa chất cần kiểm soát đặc biệt phải lập phiếu kiểm soát mua, bán hóa chất cần kiểm soát đặc biệt và phải được xác thực dữ liệu về tổ chức, cá nhân mua, bán theo lộ trình thực hiện do Chính phủ quy định (khoản 4 Điều 11); Tổ chức, cá nhân sử dụng hóa chất cần kiểm soát đặc biệt phải công bố mục đích sử dụng (Điều 17). Các quy định nêu trên sẽ được thực hiện trên Cơ sở dữ liệu chuyên ngành hóa chất, từ đó cơ quan quản lý sẽ kiểm soát được toàn bộ “đường đi” của hóa chất, từ nhà sản xuất, nhập khẩu tới đơn vị sử dụng cuối cùng.
Các quy định về thông tin hóa chất được chỉnh sửa, bổ sung so với Luật Hóa chất năm 2007 để phù hợp với thực tiễn và áp dụng tối đa công nghệ thông tin trong thực hiện (Điều 20 - 28); bổ sung quy định về chuyển đổi số trong quản lý nhà nước về hóa chất (Điều 29) nhằm thể chế hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Về hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, đây là nội dung được bổ sung mới so với Luật Hóa chất năm 2007 nhằm xây dựng cơ chế quản lý hàm lượng hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa và yêu cầu công bố công khai tới người sử dụng (Điều 31, Điều 32). Các quy định nêu trên góp phần giảm thiểu tác hại của hóa chất nguy hiểm tới con người, cơ sở vật chất, tài sản, môi trường và phù hợp với xu hướng quản lý hóa chất của thế giới.
Các quy định được xây dựng theo hướng phân định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước; nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sản phẩm chứa hóa chất nguy hiểm; trách nhiệm công bố thông tin trên Cơ sở dữ liệu chuyên ngành hóa chất và được xây dựng theo hướng áp dụng tối đa công nghệ thông tin, không phát sinh thủ tục hành chính.
Các quy định về bảo đảm an toàn, an ninh trong hoạt động hóa chất được chỉnh sửa, bổ sung so với Luật Hóa chất năm 2007 để phù hợp với thực tiễn và nâng cao các yêu cầu về bảo đảm an toàn, trong đó có một số quy định nổi bật như: Sửa đổi quy định về khoảng cách an toàn, trong đó bổ sung giao UBND cấp tỉnh ban hành lộ trình thực hiện đối với các cơ sở hóa chất hiện hữu (Điều 35); Điều chỉnh thời điểm thẩm định Kế hoạch, phòng ngừa ứng phó sự cố hóa chất của dự án hóa chất, cơ sở hóa chất (Điều 37); bổ sung quy định về kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất cấp tỉnh (Điều 39); Bổ sung quy định Nhà nước có chính sách nâng cao năng lực phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trong lĩnh vực dân sự (Điều 41).
Bên cạnh đó, về tổng thể Luật Hóa chất được xây dựng theo hướng tăng cường phân cấp, phân quyền; đơn giản hóa, cắt giảm thủ tục hành chính; áp dụng tối đa công nghệ thông tin nhằm cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong quá trình thực thi. Cùng với đó, Luật Hóa chất đã bổ sung hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp phù hợp để không tạo khoảng trống trong quản lý và giảm thiểu khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp. Luật Hóa chất 2025 là bước cụ thể hóa quan trọng, kịp thời thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các chủ trương, chính sách của Đảng về phát triển bền vững ngành công nghiệp hóa chất, đồng thời góp phần bảo đảm quốc phòng, an ninh, an toàn xã hội, bảo vệ con người, cơ sở vật chất, tài sản, môi trường…/.
THANH BÌNH