Tỉnh Sơn La hiện đang quản lý hơn 671.000 ha rừng, trong đó, rừng đặc dụng hơn 72.000 ha, rừng phòng hộ gần 293.000 ha, tỷ lệ che phủ đạt 47,6%, quy mô và ý nghĩa sinh thái của rừng Sơn La cũng đang đặt ra yêu cầu cần quản lý nghiêm ngặt.
Theo Chi cục Kiểm lâm Sơn La, những năm trước đây, do địa hình rừng núi phức tạp, xa xôi, hiểm trở, đi lại khó khăn, trong khi lực lượng kiểm lâm tại các địa phương mỏng nên việc kiểm soát, phát hiện, ngăn chặn, xử lý các vi phạm về lâm nghiệp vẫn còn hạn chế. Việc nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao khoa học công nghệ trong công tác dự báo, cảnh báo cháy rừng và các giải pháp phòng cháy, chữa cháy rừng còn hạn chế...
Trước tình hình này, từ những năm 2000, ngành lâm nghiệp đã bắt đầu dùng hệ thống thông tin địa lý (GPS), bản đồ để đo đạc. Đến năm 2016, dưới sự hỗ trợ của Cục Kiểm lâm và tổ chức JICA, Sơn La đã triển khai hệ thống theo dõi diễn biến rừng FRMS Desktop và FRMS Mobile, mở đầu cho quản lý rừng theo dữ liệu số. Những năm sau đó, hệ sinh thái công nghệ dần hoàn thiện, như: GIS, viễn thám, flycam, phần mềm SMART, camera tích hợp AI và các mô hình dự báo cháy rừng.
Theo đánh giá của Chi cục Kiểm lâm tỉnh, công nghệ mang lại hiệu quả rõ rệt trong giám sát và phát hiện biến động. Công nghệ viễn thám cho phép so sánh ảnh đa thời gian để phát hiện mất rừng, suy thoái hay lấn chiếm ngay khi biến động mới xuất hiện.
Công cụ Flycam giúp xác minh nhanh, thu bằng chứng hình ảnh sắc nét. Trước đây, khi chưa có thiết bị công nghệ cao flycam, lực lượng kiểm lâm phải đi bộ băng rừng đến tận nơi, di chuyển qua nhiều điểm để kiểm tra bằng mắt thường cho nên mất rất nhiều thời gian, công sức, độ chính xác không bảo đảm. Bằng ứng dụng thiết bị flycam, người kiểm tra có thể đứng cách xa điểm kiểm tra và điều khiển thiết bị thực hiện việc kiểm tra với tầm nhìn từ trên cao, dễ dàng bao quát được biến động tài nguyên rừng...
Thiết bị flycam được đưa vào sử dụng hỗ trợ đặc lực cho công tác quản lý bảo vệ rừng trên địa bàn tỉnh (Ảnh minh họa: TN).
Hiện nay Ban Quản lý khu bảo tồn thiên nhiên Mường La được giao quản lý khoảng 17,8 nghìn ha rừng tại các xã Mường La, Chiềng Lao, Ngọc Chiến, còn Hạt Kiểm lâm khu vực VIII phụ trách hơn 33 nghìn ha. Tuy nhiên, tổng số nhân lực chỉ hơn 20 cán bộ, trong khi khối lượng công việc và trách nhiệm bảo vệ rừng ở đây rất lớn.
Trước đây, khi chưa áp dụng công nghệ số, công tác tuần tra và bảo vệ rừng chủ yếu dựa vào sức người với những phương tiện thô sơ. Lực lượng kiểm lâm phải đi bộ xuyên rừng, ăn ngủ tại chỗ trong nhiều ngày, thường xuyên đối mặt với nguy hiểm từ thú dữ, mưa bão, lũ quét. Việc ghi chép số liệu tuần tra hoàn toàn bằng giấy bút, tọa độ điểm nóng hay vị trí vi phạm được xác định chủ yếu nhờ kinh nghiệm kết hợp với thiết bị GPS, dẫn đến dữ liệu rời rạc, thiếu tính hệ thống, khó tổng hợp.
Ứng dụng công nghệ số giúp việc quản lý, bảo vệ rừng đỡ vất vả hơn rất nhiều. Không chỉ hỗ trợ lực lượng kiểm lâm quản lý, giám sát biến động rừng, các phần mềm FRMS, QGIS, Mapinfo… còn giúp phát hiện kịp thời, chính xác những vi phạm Luật Lâm nghiệp. Thông qua dữ liệu GPS và bản đồ số, lực lượng kiểm lâm có thể xác định tuyến đường ngắn nhất để nhanh chóng tiếp cận hiện trường vụ việc. Tại những vị trí lắp đặt hệ thống bẫy ảnh, camera giám sát có thể phát hiện các đối tượng, hành vi vi phạm ngay lập tức.
Việc ứng dụng khoa học công nghệ đang hỗ trợ tích cực cho lực lượng kiểm lâm tỉnh thực hiện nhiệm vụ quản lý, bảo vệ rừng và phòng chống cháy rừng, góp phần ngăn chặn những biến động xấu xâm hại đến tài nguyên rừng.../.
Mạnh Cường