Khó ngờ với con đường vi nhựa xâm nhập vào cơ thể

Những con đường vi nhựa xâm nhập vào cơ thể con người

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên Trưởng khoa Công nghệ Thực phẩm, Giảng viên Viện Công nghệ Sinh học và Công nghệ Thực phẩm - Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội cho hay, hạt vi nhựa là những hạt nhựa nhỏ có kích thước nhỏ hơn 5 mm. Vi nhựa có thể được tìm thấy trong nhiều loại sản phẩm bao gồm một số thực phẩm (đồ ăn, thức uống), mỹ phẩm, sản phẩm chăm sóc cá nhân, quần áo, thảm và các sản phẩm công nghiệp…

Hạt vi nhựa cũng được tạo ra thông qua quá trình phân hủy các sản phẩm nhựa như lọ đựng nước, túi nilon… Các mảng nhựa lớn này khi được phân hủy sẽ phân tán vào trong nước. Hạt vi nhựa có hại cho môi trường và động vật hoang dã vì chúng tích tụ trong đại dương và các hệ sinh thái khác.

Hạt vi nhựa xâm nhập vào cơ thể bằng nhiều con đường khác nhau.

Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, hạt vi nhựa xâm nhập vào thực phẩm và đồ uống của chúng ta qua việc sử dụng vật liệu đóng gói bằng nhựa để bọc thực phẩm, điều này có thể khiến các hạt nhựa nhỏ lọt vào bên trong bao bì. Tuy nhiên, nguồn vi nhựa vào cơ thể con người nhiều nhất phải kể tới là sự xâm nhập vào chuỗi thức ăn thông qua sự ô nhiễm nguồn nước do ô nhiễm nhựa.

Vị chuyên gia công nghệ thực phẩm chỉ ra rằng, các mảnh nhựa lớn khi phân hủy sẽ phân tách các hạt vi nhựa vào nước bám vào rong rêu, tảo biển, phù du... Khi các loại cá, thủy hải sản ăn thức ăn này sẽ bị nhiễm hạt vi nhựa. Con người ăn những sản phẩm thủy sản này sẽ bị nhiễm tích tụ trong cơ thể. Nhựa có mặt ở khắp mọi nơi nên con người thường xuyên dung nạp vi nhựa vào người mà không hề hay biết. 

"Hạt vi nhựa có kích thức rất nhỏ khi vào cơ thể là chất hữu cơ không thể tiêu hóa được. Do đó, hạt vi nhựa tích lũy trong cơ thể sẽ gây độc cho con người", PGS Thịnh nói.

Một số nghiên cứu khác cũng chỉ ra hạt vi nhựa ảnh hưởng tới khả năng sinh sản của nam giới. Hạt vi nhựa được biết là có chứa các hóa chất gây rối loạn nội tiết, bắt chước hoặc can thiệp vào hormone của chính cơ thể và có liên quan đến các vấn đề về phát triển, sinh sản, não, miễn dịch và các vấn đề sức khỏe khác. Nghiên cứu gần đây cho thấy, vi nhựa có thể cản trở quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng trong cơ thể.

Nghiên cứu công bố trên Science Advances do nhóm từ Viện hàn lâm Khoa học Môi trường Trung Quốc ở Bắc Kinh dẫn đầu, theo dõi vi nhựa trong các mạch máu di chuyển qua não chuột trong thời gian thực. Đây là lần đầu tiên chuyển động của vi nhựa được theo dõi theo cách này.

Sử dụng các kỹ thuật hình ảnh laser độ phân giải cao, các nhà nghiên cứu phát hiện các tế bào miễn dịch chứa vi nhựa bị mắc kẹt bên trong những mạch máu ở khu vực vỏ não. Tắc nghẽn trong mạch máu được ghi nhận và có liên quan đến các vấn đề về nhận thức.

"Dữ liệu của chúng tôi tiết lộ một cơ chế mà theo đó vi nhựa gián tiếp làm gián đoạn chức năng mô thông qua việc điều chỉnh sự tắc nghẽn của tế bào và can thiệp vào lưu thông máu, thay vì thâm nhập trực tiếp vào mô", các nhà nghiên cứu viết.

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh đánh giá, hiện nay lượng xả thải nhựa của con người là cực kỳ lớn. Việc sử dụng những đồ dùng gia dụng bằng nhựa thuận tiện cho con người. Tuy nhiên, không có kế hoạch sử dụng lại có thể gây hại rất nghiêm trọng.

Nên hạn chế dùng đồ nhựa trong mọi điều kiện

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh khuyên, hãy sử dụng các sản phẩm thay thế cho các sản phẩm nhựa bất cứ khi nào có thể. Đặc biệt là xung quanh nhà bếp, nơi nhựa tiếp xúc với thức ăn hoặc đồ uống nóng. Chọn dụng cụ nhà bếp làm từ vật liệu tự nhiên có thể giúp giảm nguy cơ ô nhiễm vi nhựa.

Bên cạnh đó, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cho biết nên phân loại rác để tái chế các sản phẩm nhựa đúng cách có thể giúp giảm lượng rác thải nhựa thải ra môi trường, nơi nó có thể phân hủy thành các hạt vi nhựa. Hãy hạn chế xả rác thải ngựa như túi nilon, lon nước ngọt, bao bì. Hãy ưu tiên sử dụng quần áo sợi tự nhiên thay cho quần áo sợi tổng hợp.

Việt Nam sẽ hạn chế tối a sản phẩm nhựa bằng cách xây dựng lộ trình hạn chế sản xuất, nhập khẩu sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa. Lộ trình này được quy định tại Điều 64 Nghị định 08/2022/NĐ-CP. Theo đó, từ ngày 1/1/2026 sẽ không sản xuất và nhập khẩu túi nilon khó phân hủy sinh học có kích thước nhỏ hơn 50 cm x 50 cm và độ dày một lớp màng nhỏ hơn 50 µm, trừ trường hợp sản xuất để xuất khẩu hoặc sản xuất, nhập khẩu để đóng gói sản phẩm, hàng hóa bán ra thị trường. Tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học phải thực hiện trách nhiệm tái chế, xử lý theo quy định tại Nghị định này.

Giảm dần việc sản xuất và nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa. Sau ngày 31/12/2030, dừng sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần (trừ sản phẩm được chứng nhận nhãn sinh thái Việt Nam), bao bì nhựa khó phân hủy sinh học (gồm túi ni lông khó phân hủy sinh học, hộp nhựa xốp đóng gói, chứa đựng thực phẩm) và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa, trừ trường hợp sản xuất để xuất khẩu và trường hợp sản xuất, nhập khẩu bao bì nhựa khó phân hủy sinh học để đóng gói sản phẩm, hàng hóa bán ra thị trường.

Tô Hội