Chính thức đưa tiêm chủng chiến dịch chủ động vào Luật

Trao đổi với báo chí bên lề sự kiện triển khai Chương trình truyền thông, giáo dục sức khỏe về phòng bệnh bằng vacxin, sinh phẩm giai đoạn 2025-2027, ông Dương Chí Nam, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế chia sẻ, hiện nay, hệ thống tiêm chủng của Việt Nam chủ yếu dựa vào chương trình tiêm chủng mở rộng thường xuyên.

Luật Phòng bệnh vừa được thông qua nêu rõ 2 hình thức thực hiện tiêm chủng gồm "Tiêm chủng bắt buộc" và "Tiêm chủng tự nguyện". Theo đó, Chương trình tiêm chủng mở rộng bao gồm tiêm chủng thường xuyên, tiêm chủng bù liều, tiêm chủng chiến dịch chủ động và các phương thức tổ chức tiêm chủng khác do Bộ Y tế quyết định.

Tuy nhiên, khi một số dịch bệnh xảy ra như sởi, dù đạt tỷ lệ tiêm vaccine bao phủ tới 90 - 95%, nhưng mỗi năm vẫn còn khoảng trống miễn dịch do cộng dồn 5-10% trẻ chưa được tiêm hoặc chưa đủ đáp ứng miễn dịch. Sau 5 năm, sự tích lũy này có thể tạo điều kiện cho dịch bùng phát.

Khi đó, rất cần các chiến dịch tiêm chủng do nhà nước quản lý và Luật Phòng bệnh vừa được Quốc hội thông qua đã quy định vấn đề này.

"Quy định này rất có giá trị, vì khi đánh giá tình hình dịch tễ, đánh giá miễn dịch cộng đồng, nếu cơ quan quản lý nhận thấy có nguy cơ dịch bệnh thì hoàn toàn có thể tổ chức chiến dịch tiêm vaccine ngay, kịp thời xử lý khoảng trống miễn dịch và chủ động bảo vệ cộng đồng, thay vì phụ thuộc vào viện trợ hay các chương trình hỗ trợ như hiện nay, do Luật phòng chống bệnh truyền nhiễm hiện hành không quy định vấn đề này", ông Dương Chí Nam giải thích.

Dự kiến, đến tháng 6/2026, khi nghị định hướng dẫn được ban hành, các hoạt động tiêm chủng chiến dịch chủ động và các vấn đề liên quan tiêm chủng sẽ có hành lang pháp lý đầy đủ hơn.

Hiện, toàn bộ vaccine trong chương trình tiêm chủng mở rộng vẫn tập trung cho trẻ em và phụ nữ có thai. Các loại vaccine cúm, HPV, phế cầu…cũng đã được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng nhưng triển khai theo lộ trình từ nay đến năm 2030. Theo kế hoạch, vaccine HPV và phế cầu sẽ triển khai từ đầu năm 2026 ở quy mô nhỏ, sau đó sẽ mở rộng; vaccine cúm triển khai từ năm 2030.

Đại diện Cục Phòng bệnh cũng cho biết, một số loại vaccine mới khác cũng đang được nghiên cứu để từng bước đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng. Nếu thử nghiệm tốt, ở mức độ miễn dịch cộng đồng cao thì sẽ đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng, tiêm miễn phí cho người dân.

Mở rộng phạm vi phòng bệnh

Thực tế, tỷ lệ tiêm chủng ở tất cả các loại vaccine ở nước ta giảm đáng kể trong vài năm trở lại đây. Nguyên nhân chính là do giai đoạn dịch COVID-19 kéo dài, người dân không quan tâm tiêm chủng thường xuyên nên tỷ lệ này giảm ở tất cả các loại vaccine.

Hiện, ngành y tế đang tập trung phục hồi và nâng tỷ lệ tiêm ở tất cả các loại vaccine lên mức trên 95% theo mục tiêu đến 2030. Khi đạt mức này và kết hợp tiêm chủng chiến dịch chủ động, những bệnh như sởi… có thể từng bước được loại trừ theo tiêu chí của tổ chức WHO.

Cũng theo ông Dương Chí Nam, Luật Phòng bệnh 2025 đã mở rộng phạm vi phòng bệnh không chỉ tập trung vào bệnh truyền nhiễm mà bao gồm cả phòng bệnh không lây nhiễm, rối loạn tâm thần, dinh dưỡng, y tế trường học và nhiều yếu tố nguy cơ khác…

Điều này thay đổi cơ bản cách tiếp cận phòng bệnh của Việt Nam theo hướng toàn diện và chủ động hơn. Trong thời gian tới, ngành y tế sẽ tăng cường truyền thông để người dân hiểu rõ các điểm mới và cùng chung tay triển khai hiệu quả.

Trước mắt, Chương trình truyền thông, giáo dục sức khỏe về phòng bệnh bằng vaccine, sinh phẩm giai đoạn 2025-2027 của Bộ Y tế sẽ tập trung vào các hoạt động truyền thông giáo dục sức khỏe sâu rộng nhằm nâng cao nhận thức của người dân, các bậc cha mẹ, người chăm sóc trẻ và cộng đồng về chương trình tiêm chủng mở rộng, tiêm chủng tự nguyện và hướng tới tiêm chủng trọn đời. 

Từ đó, tiếp tục củng cố các thành quả tiêm chủng đã đạt được trong nhiều năm qua, lan tỏa tư duy phòng bệnh từ sớm.  

Hiền Minh