Vùng sản xuất kết hợp lúa-tôm của tỉnh An Giang hiện có khoảng 107.000 ha. Mô hình sản xuất lúa-tôm đã cho thấy hiệu quả vượt trội, giúp nông dân giảm chi phí, tăng năng suất, giá bán nông, thủy sản. Tại nhiều địa phương, từ khi Nhà nước có chủ trương chuyển đổi đất sản xuất lúa kém hiệu quả sang mô hình canh tác lúa-tôm, nhiều hộ dân vươn lên thoát nghèo, kinh tế khá hơn trước.
Thực tế sản xuất cho thấy, mô hình lúa-tôm phát huy các yếu tố tích cực của con tôm và cây lúa như giúp cải tạo đất, trừ sâu hại và cắt đứt vòng đời sâu bệnh trong quá trình sinh trưởng và phát triển. Sau một vụ tôm, các chất thải được cây lúa chuyển hóa và hấp thụ, góp phần hạn chế lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật trong giai đoạn đầu.
Sau một vụ lúa rơm rạ, thóc rơi vãi từ cây lúa bỏ lại trên đồng sau thu hoạch bị phân hủy tạo môi trường sống và nguồn thức ăn tự nhiên giàu dinh dưỡng cho tôm trong vụ nuôi tiếp theo mà nông dân không cần phải đầu tư tiền mua thức ăn cho con tôm như mô hình nuôi tôm công nghiệp.
Nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh An Giang đẩy mạnh sản xuất theo mô hình lúa-tôm.
Vừa cấy mạ xong trên nền đất lúa-tôm, ông Trần Đức Bằng, xã Đông Hòa chia sẻ: Những năm gần đây, nhờ áp dụng mô hình sản xuất xen canh tôm sú, tôm thẻ, tôm càng xanh kết hợp với sản xuất một vụ lúa theo quy trình sản xuất lúa hữu cơ cho năng suất, sản lượng khá cao và đầu ra ổn định hơn. Với việc sản xuất theo quy trình VietGAP nên lúa của nông dân vùng này thường được thương lái thu mua cao hơn giá thị trường khoảng 200 đồng/kg, đồng thời do ít sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu nên chi phí dưới 20 triệu đồng/ha, lợi nhuận hơn 30 triệu đồng/ha, tăng gấp rưỡi so với biện pháp sản xuất truyền thống trước đây.
Đối với nuôi xen canh thủy sản, mỗi năm ông Bằng nuôi 2 vụ tôm sú, tôm thẻ, tôm càng xanh, cua biển cũng áp dụng quy trình nuôi an toàn sinh học theo sự khuyến cáo của ngành nông nghiệp, như cho tôm, cua biển ăn lúa, ốc, cá mồi và cho ăn dặm thêm một ít thức ăn, đồng thời sử dụng men vi sinh cải tạo môi trường nước và hoàn toàn không dùng thuốc hóa học trong suốt quá trình nuôi.
Cũng khoảng chục năm nay, nhiều nông dân trên địa bàn xã Vĩnh Tuy chuyển sang nuôi 2-3 vụ tôm càng ghép với tôm thẻ và lúa. Ông Nguyễn Văn Hải (xã Vĩnh Tuy) cho biết, năm nay là năm thứ 4 gia đình áp dụng biện pháp canh tác lúa theo hướng hữu cơ, an toàn sinh học theo khuyến cáo của ngành nông nghiệp. Theo đó, lúa giống được gieo sạ thưa khoảng 60kg giống lúa xác nhận/ha, bón phân hữu cơ phối hợp bón một ít phân vô cơ đảm bảo cho cây lúa sinh trường và hạn chế tối đa sử dụng thuốc hóa học trên đồng ruộng.
Ông Hải cũng cho biết, để áp dụng sản xuất hiệu quả mỗi năm ông đều tham dự các buổi tập huấn về kỹ thuật canh tác như: chọn giống lúa, cải tạo đất, quản lý nguồn nước, quy trình canh tác "3 giảm 3 tăng" 3 giảm là giảm lượng hạt giống, giảm thuốc bảo vệ thực vật, giảm phân bón; 3 tăng là tăng năng suất lúa, tăng chất lượng gạo, tăng hiệu quả kinh tế.
Với việc sản xuất theo quy trình VietGAP nên lúa nhà ông Hải được thương lái thu mua cao hơn giá thị trường khoảng 200 đồng/kg. Trong 3 vụ lúa vừa qua năng suất lúa đạt từ 7-8 tấn/ha, lợi nhuận sau khi trừ chi phí hơn 40 triệu đồng/ha. Với 3 ha sản xuất 1 vụ lúa 2 vụ tôm xen canh tôm sú, càng xanh, thẻ mỗi năm gia đình ông Hải thu nhập hơn 300 triệu đồng, lợi nhuận khoảng 200 triệu đồng/năm.
Mô hình lúa-tôm được nhân rộng sản xuất tại nhiều địa phương.
Không dừng lại ở việc duy trì mô hình, các địa phương đang cùng nhau nâng tầm hạt lúa, hướng đến sản xuất sạch, an toàn, gắn với thị trường tiêu thụ ổn định. Đến năm 2025, xã Tây Yên có hơn 9.100 ha lúa trên nền đất tôm, sản lượng đạt trên 53.100 tấn, trong đó 98% là lúa chất lượng cao. Trong khi đó, xã An Biên có hơn 4.700 ha lúa trên nền đất tôm và là một trong các địa phương đi đầu triển khai cánh đồng lớn, lúa sạch, an toàn, thích ứng biến đổi khí hậu.
Xã An Biên đã xây dựng được sản phẩm OCOP 3 sao “Gạo sạch Anh Thoại” sản xuất theo quy trình hữu cơ. Xã Tây Yên xây dựng thương hiệu “Gạo sạch Tây Yên”. Hiện các địa phương trên tập trung tuyển chọn giống lúa chất lượng cao như ST24, ST25, OM18; áp dụng đồng bộ quy trình canh tác tiên tiến... hướng tới nông nghiệp xanh.
Sở Nông nghiệp và Môi trường An Giang cho biết, tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030 ổn định diện tích sản xuất lúa-tôm trên 117.300 ha. Để đạt được mục tiêu trên, tỉnh An Giang chuyển đổi đối với diện tích trồng lúa kém hiệu quả hoặc không đảm bảo nguồn nước tưới sang mô hình lúa-tôm; tiếp tục chuyển sang phát triển mô hình tôm-lúa đối với diện tích đất trồng lúa bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn từ 3 tháng trở lên phù hợp với từng vùng sinh thái.
Cùng với đó, tỉnh tập trung đẩy mạnh gia tăng sản lượng nuôi trồng trên đơn vị diện tích thông qua áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ, các hình thức liên kết sản xuất hướng đến phát triển bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu; tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm, từ con giống, vật tư đầu vào, nuôi thương phẩm đến chế biến và tiêu thụ sản phẩm tôm và lúa.../.
Thu Hương