Hệ thống AI có khả năng phân tích dữ liệu thời tiết, địa hình, lượng mưa và biến động môi trường theo thời gian thực, từ đó dự báo nguy cơ và phát đi cảnh báo kịp thời tới chính quyền, người dân. Việc áp dụng công nghệ này không chỉ giúp giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản, mà còn hỗ trợ công tác quản lý, quy hoạch, bảo vệ môi trường bền vững. Do đó, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia mong muốn ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả của hệ thống cảnh báo lũ quét và sạt lở đất.
Đại diện Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Cục Khí tượng Thủy văn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, trong thời gian gần đây, Việt Nam liên tục chứng kiến nhiều sự cố sạt lở đất và lũ quét nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Để khắc phục, cải thiện tình trạng trên, đại diện Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia kiến nghị tăng cường truyền thông và ứng dụng thông tin cảnh báo;
Đồng thời phối hợp giữa Trung ương và địa phương trong việc truyền thông thông tin; Xây dựng các quy trình, hướng dẫn cụ thể về ứng phó với các cấp độ cảnh báo. Đồng thời, nâng cấp và mở rộng hệ thống cảnh báo. Cụ thể như: Cải tiến công nghệ, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và tích hợp thêm các nguồn dữ liệu. Điều tra và cập nhật chi tiết hơn về các khu vực có nguy cơ cao.
Đại diện Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia thông tin thêm, nguyên nhân lũ quét, sạt lở đất gây thiệt hại về người và của trong thời gian qua là do mưa lớn tập trung trong thời gian ngắn. Đơn cử như đợt mưa 520mm trong 3 ngày tại Quảng Trị; 200mm trong 12 giờ tại Kỳ Sơn Nghệ An; 324mm trong 24 giờ tại Quảng Nam. Sự phát triển kinh tế xã hội dẫn đến các thay đổi về địa hình, địa chất, ảnh hưởng đến dòng chảy và tăng nguy cơ sạt lở. Từ thực tế trên, cho thấy, việc dự báo và cảnh báo trở nên rất khó khăn. Do đó Trung tâm đã phát triển một hệ thống cảnh báo lũ quét và sạt lở đất dựa trên các công nghệ tiên tiến.
Cụ thể: Sử dụng hơn 4.000 trạm đo mưa tự động và các mô hình dự báo mưa với độ phân giải cao (3km, 1km); Kết hợp dữ liệu quan trắc từ radar, vệ tinh và các nguồn khác để ước tính lượng mưa; Áp dụng các chỉ số và ngưỡng để cảnh báo nguy cơ lũ quét và sạt lở; Cập nhật liên tục các điểm yếu, vị trí xảy ra sự cố trong quá khứ. Về các thách thức trong thông tin cảnh báo, Đại diện Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia thông tin, có thể kể đến khó khăn trong việc truyền thông thông tin cảnh báo nhanh chóng đến các cấp chính quyền địa phương và người dân, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi sang chính quyền 2 cấp.
Ứng dụng công nghệ trong cảnh báo sớm sạt lở đất góp phần giảm thiểu tối đa thiệt hại về người và tài sản.
Bên cạnh đó, khó khăn trong việc tuyên truyền và hướng dẫn người dân về các biện pháp ứng phó phù hợp với từng cấp độ cảnh báo. Để khắc phục, cải thiện tình trạng trên, đại diện Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia kiến nghị tăng cường truyền thông và ứng dụng thông tin cảnh báo; Phối hợp giữa Trung ương và địa phương trong việc truyền thông thông tin;
Xây dựng các quy trình, hướng dẫn cụ thể về ứng phó với các cấp độ cảnh báo. Đồng thời, nâng cấp và mở rộng hệ thống cảnh báo. Cụ thể như: Cải tiến công nghệ, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và tích hợp thêm các nguồn dữ liệu. Điều tra và cập nhật chi tiết hơn về các khu vực có nguy cơ cao.
Ngoài ra, theo Đại diện Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai cho biết, nước ta hằng năm phải chịu nhiều loại thiên tai. Những ngày tháng tới là thời gian cao điểm trong năm. Công tác phòng, chống thiên tai thường xuyên được cả hệ thống chính trị quan tâm. Có nhiều khâu, nhiều việc phải làm, trong đó công tác dự phòng là quan trọng nhất, gồm dự phòng về tổ chức, dự phòng về nhân lực phương tiện, nguồn lực và cơ chế, chính sách.
Từ 1/7/2025, cả nước chuyển sang thực hiện hệ thống chính quyền 2 cấp. Có nhiều vấn đề đang đặt ra, cần được làm rõ và điều chỉnh sớm để đảm bảo duy trì năng lực ứng phó với thiên tai, nhất là về: 1. Hệ thống chỉ đạo: đầu mối, thẩm quyền và các kênh liên lạc; 2. Kế hoạch ứng phó; 3. Lực lượng ứng phó ở các cấp; 4. Vật tư dự phòng; 5. Cơ chế, chính sách, luật pháp. Mặt khác, phải tiếp tục tăng cường năng lực để đáp ứng yêu cầu phòng chống thiên tai có xu hướng ngày càng gay gắt hơn. Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai Cao Đức Phát đề nghị rà soát, làm rõ vai trò, thẩm quyền, trách nhiệm của các cấp chính quyền và các cơ quan liên quan trong công tác phòng, chống thiên tai.
Xây dựng lại các kế hoạch ứng phó với các loại hình thiên tai cụ thể, phù hợp với cơ cấu chính quyền mới, kế thừa và nâng cấp các kế hoạch cũ. Xác định rõ lực lượng chủ chốt (quân đội, công an, đoàn thể) và cơ chế vận hành tại cấp xã sau khi sáp nhập các xã nhỏ.
Có phương án bố trí, quản lý hiệu quả các phương tiện, vật tư phòng, chống thiên tai trên phạm vi rộng, không tập trung quá nhiều ở trung tâm. Hoàn thiện và ban hành các quy định, chính sách mới phù hợp với hệ thống chính quyền hai cấp, tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác phòng, chống thiên tai. Đồng thời, rà soát, điều chỉnh và nâng cao hiệu quả của công tác phòng, chống thiên tai trong bối cảnh Việt Nam chuyển sang hệ thống chính quyền 2 cấp (Trung ương và địa phương).
Đẩy mạnh dụng công nghệ AI trong cảnh báo lũ quét, sạt lở đất mở ra hướng tiếp cận mới, giúp nâng cao độ chính xác, rút ngắn thời gian dự báo và hỗ trợ công tác phòng ngừa, ứng phó kịp thời. Nhờ khả năng phân tích dữ liệu lớn, AI cho phép dự báo sớm, khoanh vùng nguy cơ và cung cấp thông tin cảnh báo trực tiếp đến người dân, chính quyền. Đây là bước tiến quan trọng trong chiến lược giảm thiểu thiệt hại thiên tai, góp phần bảo vệ tính mạng, tài sản và tạo nền tảng cho phát triển bền vững ở các khu vực dễ bị tổn thương ở nước ta.
Khánh Chi