Theo quy định Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) 2007 (sửa đổi, bổ sung 2012), thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản là khoản thu nhập phải chịu thuế. Hiện nay, thuế TNCN đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản được tính theo công thức: Thuế TNCN phải nộp = Giá chuyển nhượng x thuế suất 2%. Theo đó, khi mua bán nhà đất, người bán có nghĩa vụ nộp thuế TNCN theo công thức trên.
Tuy nhiên, thực tế trên thị trường bất động sản hiện nay, giá đất mua bán thường cao hơn giá đất do UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quy định. Vì lợi ích của cả người mua và người bán, nhiều cá nhân thường thoả thuận ghi giá trên hợp đồng chuyển nhượng thấp hơn thực tế.
Để được cơ quan Nhà nước chấp nhận hồ sơ, nhiều người chỉ ghi trên hợp đồng mức giá ngang bằng hoặc cao hơn một chút so với giá UBND cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quy định. Với cách làm này, không ít người đã nộp thuế thấp hơn số thực tế phải nộp. Điều này giúp cả bên mua lẫn bán đất cùng có lợi, song Nhà nước chịu thất thu thuế.
Đơn cử như mới đây, TAND huyện Bình Chánh, TP.HCM thụ lý vụ kiện của bà Đ.T.H yêu cầu hủy hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng hơn 1.000 m2 đất và một căn nhà giữa bà với bên mua. Đáng lưu ý là theo nguyên đơn thì một trong các lý do để bà muốn hủy hợp đồng trên chính là có sự trốn thuế thu nhập cá nhân (TNCN) của bà.
Cụ thể, bà H cho biết thực tế giá mua bán nhà đất là 7,8 tỉ đồng nhưng hai bên thỏa thuận chỉ ghi trên hợp đồng chuyển nhượng là 1,2 tỉ đồng. Với mức giá ghi trên hợp đồng như vậy, bà H chỉ nộp 24 triệu đồng thuế. Số thuế thực nộp này thấp hơn khoảng 6,5 lần so với số thuế lẽ ra bà phải đóng là hơn 156 triệu đồng.
Sau khi nộp thuế TNCN và lệ phí trước bạ xong thì bên mua nộp hồ sơ đến văn phòng đăng ký đất đai huyện để sang tên. Trong khi bên mua chờ đăng bộ thì hai bên phát sinh tranh chấp.
Trước tình trạng khai man để giảm bớt thuế TNCN, mới đây, Tổng cục Thuế đã có công văn yêu cầu cục thuế các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tăng cường công tác quản lý thu thuế thu nhập cá nhân đối với các giao dịch chuyển nhượng nhà và đất.
Theo Tổng cục Thuế, thời gian qua, cơ quan báo chí phản ánh tình trạng một số cá nhân ở một số địa phương kê khai tính thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch chuyển nhượng bất động sản không đúng với thực tế. Hay kê khai tính thuế của bất động sản hình thành trong tương lai thấp hơn nhiều so với giá giao dịch bất động sản của chủ dự án đang bán ra.
Do đó, Tổng cục Thuế yêu cầu cục thuế các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thực hiện nghiêm túc theo đúng hướng dẫn tại công văn số 3841/TCT-TTr, ngày 9.10.2018 của Tổng cục Thuế về tính thuế thu nhập cá nhân đối với bất động sản hình thành trong tương lai.
Ngoài ra, Tổng cục Thuế cũng yêu cầu, khi chuyển hồ sơ để phối hợp với cơ quan công an và các cơ quan chức năng, các cục thuế phải có trách nhiệm trong việc thu thập, củng cố đầy đủ hồ sơ, căn cứ pháp lý, xác định cụ thể mức giá chênh lệch, số thuế kê khai thiếu so với quy định.
Với trường hợp có dấu hiệu vi phạm pháp luật theo quy định tại Thông tư liên tịch số 01/2017 ngày 29.12.2017, cơ quan thuế phải chuyển hồ sơ cho cơ quan công an để xử lý theo quy định của pháp luật.
Phan Diệu