Thiết lập, vận hành thử nghiệm hệ thống truy xuất nguồn gốc sầu riêng

Ngành hàng sầu riêng Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là phụ thuộc lớn vào thị trường Trung Quốc, khi chiếm hơn 90% kim ngạch xuất khẩu. Nhất là trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng siết chặt các quy định về kiểm soát chất lượng. Điều này đòi hỏi ngành chức năng, các địa phương tiếp tục tăng cường quản lý, đảm bảo chất lượng sầu riêng tại các vùng trồng xuất khẩu.  

Để đảm bảo chất lượng sầu riêng xuất khẩu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ xây dưng mô hình chuỗi cung ứng sầu riêng đáp ứng đầy đủ các quy định về truy xuất nguồn gốc, chất lượng, an toàn thực phẩm để thực hiện thí điểm. Thiết lập và vận hành thử nghiệm Hệ thống truy xuất nguồn gốc (TXNG) quả sầu riêng. 

Hoàn thiện Hệ thống trực tuyến và cơ sở dữ liệu TXNG quả sầu riêng theo thời gian thực, có sự tham gia xác thực của các cơ quan quản lý nhà nước thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các địa phươg. Hệ thống cho phép ghi nhận, quản lý thông tin tại tất cả các khâu chính (cơ sở trồng sầu riêng - vùng trồng - thu mua - sơ chế/đóng gói - vận chuyển – phân phối) và truy xuất thông tin bằng mã QR hoặc phương tiện thích hợp trên tem nhãn của từng quả sầu riêng, từ ngày 01/01/2026 đến ngày 30/6/2026.

Cung cấp hạ tầng công nghệ thông tin (máy chủ, đường truyền, an ninh mạng) để Hệ thống TXNG hoạt động ổn định, thông suốt, an toàn. Đáp ứng các yêu cầu kết nối, chia sẻ dữ liệu với Cổng thông tin TXNG quốc gia và các hệ thống liên quan theo định hướng chung. Tạo lập được kho dữ liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường phục vụ TXNG quả sầu riêng, trên cơ sở kết nối tích hợp các cơ sở dữ liệu chuyên ngành, cơ sở dữ liệu (dữ liệu phải được ký số) của các doanh nghiệp tham gia thử nghiệm.

Huy động được tối thiểu 05 doanh nghiệp sản xuất, thu mua, sơ chế/đóng gói, vận chuyển, phân phối tham gia thử nghiệm. Tổ chức cấp/gắn Tem xác thực điện tử (bao gồm cả tem gắn Qrcode/NFC/RFID do Bộ Công an phát hành) cho các lô sầu riêng đáp ứng yêu cầu.

Hoàn thiện quy định và tài liệu hướng dẫn về TXNG quả sầu riêng: Xây dựng, hoàn thiện các quy định, quy trình nghiệp vụ thu thập, quản lý dữ liệu truy xuất trong chuỗi sản xuất, cung ứng sầu riêng. Ban hành mẫu Tem xác thực điện tử (bao gồm cả tem gắn Qrcode/NFC/RFID) cho quả sầu riêng (bao gồm quy cách in ấn, vật liệu chống giả) và các hướng dẫn sử dụng tem, ghi chép thông tin cho nông hộ, doanh nghiệp tham gia thí điểm.

Kết thúc giai đoạn thí điểm, tổ chức đánh giá hiệu quả hoạt động của Hệ thống TXNG quả sầu riêng (về tính chính xác thông tin, tính thuận tiện cho người dùng, chi phí, lợi ích mang lại…). Trên cơ sở đó, tổng kết bài học kinh nghiệm, đề xuất điều chỉnh, bổ sung về kỹ thuật hoặc quy trình (nếu cần) trước khi mở rộng áp dụng Hệ thống TXNG cho các nông sản khác và triển khai chính thức trên phạm vi rộng vào cuối năm 2026.

Hệ thống truy xuất nguồn gốc quả sầu riêng sẽ được thiết lập và đưa vào vận hành thử nghiệm (Ảnh minh họa). 

Để triển khai các mục tiêu trên, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định rõ các nhiệm vụ, giải pháp cần triển khai. Trước tiên là việc ban hành tài liệu hướng dẫn áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc gắn với các quy định của các nước nhập khẩu, các quy định về sử dụng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói; thống nhất, chuẩn hóa hình thức, nội dung thẻ, tem, nhãn hoặc định dạng bằng một phương thức thích hợp để truy xuất nguồn gốc;

Cách thức quản lý việc áp dụng mã truy vết; thông tin truy xuất nguồn gốc: vùng sản xuất, thông tin về cơ sở sản xuất, chế biến; thông tin về nguồn gốc xuất xứ nguyên vật liệu; thông tin về an toàn, vệ sinh và chất lượng; yêu cầu, trách nhiệm đối với cơ sở sản xuất, gắn thẻ, nhãn hoặc định dạng bằng một phương thức thích hợp để truy xuất nguồn gốc, cũng như các bên liên quan. 

Thiết kế, xây dựng Hệ thống trực tuyến với các công cụ truy xuất nguồn gốc điện tử, thông minh (mã số, mã vạch, QR code, công nghệ chuỗi khối (Blockchain),…) theo thời gian thực và tạo lập kho cơ sở dữ liệu dùng chung trên cơ sở kết nối, tích hợp, đồng bộ các cơ sở dữ liệu thành phần các cơ quan đơn vị thuộc Bộ, các bộ ngành và địa phương; hình thành Hệ thống TXNG đồng bộ, thống nhất để các nông hộ, cơ sở sản xuất, kinh doanh cập nhật thông tin, dữ liệu vào Hệ thống, phục vụ việc quản lý, chia sẻ, truy vết thông tin, dữ liệu giữa các tác nhân trong chuỗi và cơ quan quản lý của Bộ.

Đầu tư trang thiết bị, hạ tầng kỹ thuật, đảm bảo Hệ thống TXNG quả sầu riêng tại Bộ hoạt động ổn định, thông suốt, đáp ứng yêu cầu về an ninh, an toàn thông tin. Lựa chọn và thống nhất danh sách doanh nghiệp tham gia thí điểm, thu thập thông tin đầu vào (số lượng nông hộ, số lượng cây sầu riêng, sản lượng dự kiến của mỗi nông hộ) để phục vụ cấp tài khoản và in Tem xác thực điện tử (bao gồm cả tem gắn Qrcode/NFC/RFID).

In và cấp phát Tem xác thực điện tử (bao gồm cả tem gắn Qrcode/NFC/RFID) nguồn gốc cho các doanh nghiệp và nông hộ tham gia thí điểm theo số lượng đã thống kê. Hỗ trợ triển khai vận hành hệ thống và giám sát quá trình thí điểm tại các doanh nghiệp tham gia.

Rà soát, chuẩn hóa và nâng cấp, mở rộng hệ thống truy xuất nguồn gốc tại Bộ Nông nghiệp & Môi trường (http://checkvn.mae.gov.vn) nhằm đáp ứng với các yêu cầu thực tế tại Bộ cũng như phù hợp với các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật liên quan; đảm bảo kết nối, chia sẻ và đồng bộ dữ liệu với Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc quốc gia, Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc các địa phương và với các hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu quốc gia khác.

Kiểm soát, theo dõi các sản phẩm sầu riêng đang đăng ký trên hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản tại Bộ, phục vụ thống kê, dự báo thị trường, theo dõi luồng di chuyển để kiểm soát chất lượng, tình trạng hoạt động của các cơ sở sản xuất kinh doanh đủ điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm.

Vụ Khoa học và Công nghệ Là đơn vị đầu mối về giải pháp công nghệ, phối hợp chặt chẽ với NETACOM (đơn vị phối hợp, tài trợ hệ thống công nghệ thông tin trong quá trình thí điểm) và Trung tâm Doanh nghiệp Hội nhập và Phát triển trong việc phát triển, nâng cấp và hoàn thiện hệ thống truy xuất nguồn gốc phục vụ Kế hoạch thí điểm; tham mưu cho Bộ về các yêu cầu kỹ thuật và hạ tầng công nghệ để triển khai hệ thống hiệu quả.

Chủ trì, phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Cục Chuyển đổi số, các tổ chức, cá nhân liên quan để thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước liên quan đến công nghệ, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật về truy xuất nguồn gốc (trong nước và quốc tế), thông tin, tuyên truyền, nhằm đảm bảo Hệ thống TXNG quả sầu riêng được triển khai phù hợp, đồng bộ và hiệu quả.

Trong khi đó, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật: Chủ trì và chịu trách nhiệm về nghiệp vụ từ trồng, chăm sóc, thu hoạch, đóng gói khi triển khai thực hiện Kế hoạch thí điểm TXNG quả sầu riêng. Lựa chọn, đề xuất, đôn đốc các đơn vị tham gia thí điểm Hệ thống TXNG quả sầu riêng. Phối hợp với Cục Chuyển đổi số, Vụ Khoa học và Công nghệ cùng các đơn vị liên quan tổ chức thực hiện các nhiệm vụ trong Kế hoạch; Xây dựng và trình ban hành quy chế sử dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc trong phạm vi thí điểm; hướng dẫn các địa phương và doanh nghiệp tham gia triển khai truy xuất nguồn gốc quả sầu riêng theo đúng yêu cầu.

Cục Chuyển đổi số là đơn vị đầu mối về giải pháp công nghệ, phối hợp chặt chẽ với NETACOM (đơn vị phối hợp, tài trợ hệ thống công nghệ thông tin trong quá trình thí điểm) trong việc phát triển, nâng cấp và hoàn thiện hệ thống truy xuất nguồn gốc phục vụ Kế hoạch thí điểm; tham mưu cho Bộ về các yêu cầu kỹ thuật và hạ tầng công nghệ để triển khai hệ thống hiệu quả. Phối hợp thực hiện các nhiệm vụ duy trì, vận hành hệ thống truy xuất nguồn gốc: cấp tên miền theo yêu cầu triển khai, đảm bảo hạ tầng kỹ thuật ổn định, thông suốt; đáp ứng các yêu cầu về an ninh, an toàn thông tin.

Các doanh nghiệp tham gia thí điểm sử dụng Hệ thống TXNG quả sầu riêng: Nghiêm túc tuân thủ đầy đủ các quy định và hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường về việc xây dựng và áp dụng Hệ thống TXNG quả sầu riêng. Chủ động thực hiện việc gắn Tem xác thực điện tử (bao gồm cả tem gắn Qrcode/NFC/RFID) trên sản phẩm và vận hành hệ thống truy xuất theo quy trình được phê duyệt; đảm bảo tính chính xác, trung thực của thông tin truy xuất được cập nhật.../.

Đức Lâm