Theo thống kê của Hội bệnh Alzheimer và rối loạn thần kinh nhận thức, hiện tại Việt Nam có khoảng 500.000 người cao tuổi mắc bệnh sa sút trí tuệ, chiếm khoảng 4,8-5%. Riêng tại Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM trong một cuộc khảo sát mới nhất của bệnh viện này cho thấy có khoảng 47% người bị suy giảm nhận thức, 27% người bị sa sút trí tuệ và 20,4% người bị suy giảm nhận thức giai đoạn nhẹ. Trong đó, người bệnh sa sút trí tuệ thường nhập viện khi đã ở giai đoạn nặng của bệnh, có khi nằm liệt giường kèm nhiều biến chứng như loét tì đè, viêm phổi hít…
TS.BS Thân Hà Ngọc Thể - Trưởng Khoa Lão – Chăm sóc giảm nhẹ, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM cho biết, nguyên nhân gây sa sút trí tuệ bao gồm di truyền, ảnh hưởng từ các bệnh lý như bệnh alzheimer, đột quỵ não, parkinson… và lạm dụng thuốc trong thời gian dài, đặc biệt là nhóm thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm… Bệnh thường xuất hiện ở đối tượng người cao tuổi, nhưng thường hay bị bỏ sót, nếu có phát hiện thì thường là khi đã bước vào giai đoạn trung bình - nặng.
Bác sĩ Thể đưa dẫn chứng về một cụ bà 84 tuổi (quê Tiền Giang) bị sa sút trí tuệ nhiều năm nhưng không điều trị khiến bệnh nhân này bị suy kiệt cơ thể phải nhập viện cấp cứu tại Bệnh viện Đại học Y dược. Lúc đầu cụ bà thường hay quên, khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và thường không dám ra ngoài một mình vì sợ bị ám hại. Sau đó, cụ bà dần dần kém ăn, không biết cách nhai thức ăn, không cảm giác đói dẫn đến tình trạng suy kiệt và phải nhập viện cấp cứu.
“Hiện có tới 75% trường hợp bệnh diễn tiến âm thầm khá lâu trước khi được phát hiện. Do đó, việc nhận biết và phòng tránh những nguyên nhân gây bệnh là điều rất quan trọng, giúp giảm những ảnh hưởng xấu của bệnh gây ra”, bác sĩ Thể nói.
Theo bác sĩ Thể, sa sút trí tuệ là một nhóm các rối loạn nhận thức đặc trưng bởi giảm trí nhớ, khó khăn trong việc diễn đạt ngôn ngữ, hoạt động, nhận diện đồ vật và rối loạn chức năng thực hiện, khả năng lập kế hoạch, tổ chức… Sa sút trí tuệ gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, tạo gánh nặng cho gia đình và xã hội.
“Dù sa sút trí tuệ thường gặp ở người cao tuổi nhưng không phải là một quá trình lão hóa bình thường mà là một bệnh lý cần được chẩn đoán và điều trị sớm. Chính nhiều người nghĩ đây là do quá trình lão hóa nên không chữa trị đã khiến cho bệnh này ngày càng trầm trọng, nguy hiểm đến tính mạng'', bác sĩ Thể chia sẻ.
Vậy làm sao để nhận biết, một nào người nào đó mắc bệnh sa sút trí tuệ để sớm được điều trị. Về điều này, bác sĩ Thể cho biết, triệu chứng của bệnh này rất đa dạng, tùy vào từng giai đoạn bệnh. Ở giai đoạn nhẹ, triệu chứng nổi bật nhất là suy giảm trí nhớ ngắn hạn, có những thay đổi tính tình như trở nên khó tính hơn, dễ nóng giận và kích động.
Ở giai đoạn trung bình, người bệnh bắt đầu biểu lộ những khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày như tắm rửa, mặc quần áo, vệ sinh cá nhân; mất khả năng tiếp thu những thông tin mới, bị rối loạn định hướng nặng về không gian và thời gian; các rối loạn hành vi trở nên nặng nề hơn, người bệnh hoang tưởng bị ám hại, trở nên nghi kỵ những người xung quanh hoặc vô cớ tấn công người khác.
Ở giai đoạn nặng, người bệnh mất toàn bộ khả năng độc lập trong sinh hoạt thường ngày, hoàn toàn lệ thuộc vào người chăm sóc. Người bệnh mất trí nhớ, không còn nhận biết được người thân trong gia đình, mất khả năng đi lại. Các biến chứng của giai đoạn cuối là suy kiệt, thiếu dinh dưỡng, viêm phổi hít và loét do tỳ đè...
“Người dân cần nâng cao sự hiểu biết cũng như cách phòng ngừa sa sút trí tuệ. Đối với người cao tuổi, nên ăn uống cân bằng, đủ chất, tránh những thực phẩm chứa nhiều mỡ, đường và muối; tăng cường luyện tập thể thao, tham gia các hoạt động giao tiếp xã hội; luôn sống vui vẻ, lạc quan; chơi các trò chơi trí tuệ cùng con cháu: chơi cờ, chơi game…
Bên cạnh đó, nên hạn chế các chất gây nghiện như rượu, bia, thuốc lá… và điều trị tốt các bệnh phối hợp như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, parkinson, phòng ngừa đột quỵ”, bác sĩ Thể khuyến cáo.
Hồ Quang