Theo các chuyên gia, ô nhiễm không khí đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Nguyên nhân đầu tiên là phát thải của các ngành công nghiệp, kế đến là phát thải của hoạt động giao thông vận tải, hoạt động nông nghiệp cũng được xem là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm, tiếp theo là hoạt động đốt rác thải sinh hoạt và phát tán bụi từ các hoạt động trong xây dựng…
Tình trạng ô nhiễm không khí những ngày đầu tháng 12 hoàn toàn trùng khớp với cảnh báo được Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa ra cách đây ít ngày. Theo đó, trong văn bản gửi TP. Hà Nội, Hải Phòng và các địa phương lân cận, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị các địa phương tập trung chỉ đạo, xử lý ngay với 6 nhóm giải pháp trọng tâm:
(1) Tăng cường vệ sinh, giảm bụi đường: Quét, hút bụi và phun nước rửa đường bằng xe chuyên dụng trên các tuyến chính, ưu tiên thực hiện vào đêm và sáng sớm trước 6h để hạn chế tích tụ bụi trước giờ cao điểm.
Phát thải từ các hoạt động xây dựng (thi công công trình, dự án) - một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí. Ảnh minh họa.
(2) Kiểm soát hoạt động xây dựng và giao thông vận tải: Tăng cường kiểm tra các công trình; buộc che chắn, vệ sinh bánh xe phương tiện trước khi ra khỏi công trường. Công trình gây ô nhiễm có thể bị đình chỉ thi công. Phương tiện chở vật liệu không che chắn, làm rơi vãi ra đường sẽ bị xử lý nghiêm.
(3) Giám sát nguồn thải công nghiệp và làng nghề có hoạt động đốt: Rà soát cơ sở sản xuất, đặc biệt trong lĩnh vực xi măng, nhiệt điện, luyện thép. Các cơ sở phải vận hành ổn định hệ thống xử lý khí thải; khuyến khích giảm công suất khi chất lượng không khí ở mức xấu.
Nông nghiệp cũng được xác định là nguyên nhân gây ô nhiễm không khí bởi tình trạng người dân đốt phụ phẩm nông nghiệp sau thu hoạch.
(4) Ngăn chặn triệt để đốt rơm rạ và chất thải: Công an xã, phường tăng cường tuần tra, xử lý hành vi đốt chất thải sinh hoạt, phụ phẩm nông nghiệp – đặc biệt tại khu vực giáp ranh và gần trục giao thông.
(5) Cảnh báo và bảo vệ sức khỏe người dân: Cơ quan chức năng cung cấp thông tin chất lượng không khí liên tục, khuyến cáo người dân, nhất là người già, trẻ nhỏ, người mắc bệnh hô hấp, hạn chế hoạt động ngoài trời và đeo khẩu trang khi AQI cao.
(6) Ứng dụng công nghệ để giám sát vi phạm: Bộ sẽ sử dụng flycam, UAV và ảnh vệ tinh để phát hiện điểm phát thải bất thường. Địa phương phải xử lý ngay khi nhận được thông báo. Những trường hợp vi phạm sẽ bị công khai trên phương tiện truyền thông…
Giải pháp căn cơ?
Ô nhiễm không khí ở Hà Nội không phải chỉ mới xuất hiện mà vấn đề đã diễn ra trong suốt nhiều năm qua dù Hà Nội trước đó đã triển khai nhiều biện pháp ngăn chặn, tuy nhiên, kết quả không như kỳ vọng. Để ngăn chặn, kiểm soát hiệu quả tình trạng ô nhiễm không khí, Hà Nội đã xây dựng và chuẩn bị áp dụng kế hoạch loại bỏ xe mô tô, gắn máy sử dụng liên liệu xăng dầu hóa thạch theo lộ trình (vùng phát thải thấp). Đây được xem là một trong những giải pháp căn cơ giúp cải thiện đáng kể lượng khí thải từ hoạt động giao thông và góp phần giảm ô nhiễm không khí.
Theo đó, Hà Nội quyết định cấm xe máy xăng, dầu trong vành đai 1 theo khung giờ/thời điểm và khu vực từ 1/7/2026. Từ ngày 1/7/2026 sẽ áp dụng vùng phát thải thấp thí điểm tại một số khu vực trong vành đai 1 (gồm 9 phường: Hai Bà Trưng, Cửa Nam, Hoàn Kiếm, Ô Chợ Dừa, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Ba Đình, Giảng Võ, Ngọc Hà, Tây Hồ). Từ 1/1/2028, Hà Nội thực hiện vùng phát thải thấp tại vành đai 1 và một số khu vực tại vành đai 2 trở vào. Từ 1/1/2030, thực hiện vùng phát thải thấp tại vành đai 3 trở vào.
Với kế hoạch trên, một số chuyên gia nhận định, việc Hà Nội đề lộ trình cấm xe máy xăng, dầu theo giờ và theo khu vực, đồng thời triển khai vùng phát thải thấp từ năm 2026 là bước đi phù hợp nhằm từng bước chuyển sang giao thông xanh.
PHẠM DUNG