Báo động đỏ tình trạng ô nhiễm không khí toàn cầu
Báo cáo Chất lượng không khí toàn cầu năm 2024 của IQAir cho thấy một thực trạng đáng lo ngại: Hơn một nửa số quốc gia trên thế giới đang phải đối mặt với mức độ ô nhiễm vượt quá tiêu chuẩn mà Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đề ra. Cụ thể, 126 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới ghi nhận chỉ số ô nhiễm không khí vượt ngưỡng khuyến cáo của WHO. Dữ liệu được tổng hợp từ hơn 40.000 điểm đo lường thuộc 138 quốc gia và vùng lãnh thổ, theo báo cáo của Công ty giám sát chất lượng không khí IQAir (Thụy Sĩ). Theo đó, chỉ số chất lượng không khí (AQI) là chỉ số được tính toán từ các thông số quan trắc các chất ô nhiễm trong không khí, nhằm cho biết tình trạng chất lượng không khí và mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, được thể hiện qua một thang điểm.
Tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng nhất tập trung tại Chad, Bangladesh, Pakistan, Cộng hòa Dân chủ Congo và Ấn Độ. Trong đó, Chad dẫn đầu với mức ô nhiễm lên đến 91,5 mg/m3, vượt quá 18 lần so với khuyến nghị của WHO. Tiếp theo là Bangladesh (78 mg/m3), Pakistan (73,7 mg/m3), Cộng hòa Dân chủ Congo (58,2 mg/m3) và Ấn Độ (50,6 mg/m3). Trong khi WHO khuyến nghị mức trung bình bụi mịn là 5 mg/m³. Năm 2024, Thành phố Byrnihat, Ấn Độ được ghi nhận là khu vực đô thị ô nhiễm nhất thế giới với mức ô nhiễm trung bình 128,2 mg/m3 (Theo IQAir, Ấn Độ có 6 trong số 9 thành phố ô nhiễm nhất toàn cầu). Tại Mỹ, phần lớn các đô thị ghi nhận chỉ số ô nhiễm không khí ở mức trung bình, dao động từ 5,1 - 15 mg/m3 và Los Angeles cùng California tiếp tục là điểm nóng ô nhiễm không khí, trong khi ở nhóm đô thị nhỏ, Ontario cũng đối mặt với tình trạng tương tự.
Cũng trong Báo cáo Chất lượng không khí toàn cầu năm 2024, ông Frank Hammes - Giám đốc điều hành IQAir nhấn mạnh, ô nhiễm không khí là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe con người và sự ổn định của môi trường. WHO cũng ước tính, 99% dân số thế giới đang sống trong các khu vực không đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng không khí, đây đồng thời là yếu tố rủi ro gây tử vong lớn thứ hai trên toàn cầu. Dẫn chứng, theo dữ liệu từ IQAir, năm 2021 có tới hơn 8 triệu ca tử vong trên thế giới có liên quan đến ô nhiễm không khí. Trong đó, khoảng 58% các trường hợp tử vong mà nguyên nhân trực tiếp từ việc tiếp xúc với không khí bị ô nhiễm.
Trẻ em là một trong những nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất bởi ô nhiễm không khí
Chất lượng không khí trên toàn cầu được đánh giá đã có những chuyển biến tích cực đáng kể so với năm 2023. Tỷ lệ thành phố đạt chuẩn WHO tăng từ 9% (năm 2023) lên 17% hiện nay. Dù vậy, IQAir vẫn lưu ý: “Công cuộc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ em, vẫn cần nỗ lực bền bỉ”.
Tác động của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe
Theo WHO, các chất gây ô nhiễm không khí chính bao gồm oxit nitơ (NOx), oxit lưu huỳnh (SOx), carbon monoxit (CO) và các hạt vật chất lơ lửng. Trong đó, bụi mịn PM2.5 là mối lo ngại lớn nhất vì chúng có thể xuyên qua hệ miễn dịch, xâm nhập sâu vào phổi, máu và các cơ quan như tim, não, gây tổn thương nghiêm trọng. Đặc biệt, bụi mịn đã được Cơ quan Nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC) xếp vào nhóm chất gây ung thư cho con người.
Ô nhiễm không khí là nguyên nhân chính dẫn đến 1/3 số ca tử vong do đột quỵ, ung thư phổi và bệnh tim mạch. Không chỉ gây bệnh, ô nhiễm không khí còn làm trầm trọng các bệnh mãn tính như hen suyễn, tim mạch, Alzheimer, Parkinson và rối loạn tâm lý. Đáng chú ý, trẻ em, phụ nữ có thai, người cao tuổi và người có bệnh nền về tim hoặc hô hấp là nhóm dễ bị tổn thương nhất. Những tác động tiêu cực này cho thấy, cải thiện chất lượng không khí không chỉ là nhiệm vụ cấp thiết về môi trường, mà còn là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Khuyến nghị của WHO để cải thiện chất lượng không khí
Trước tình hình ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, WHO đã đưa ra nhiều khuyến nghị quan trọng nhằm cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe cộng đồng, cụ thể: (i) Chuyển đổi sang năng lượng sạch trong gia đình: WHO kêu gọi các hộ gia đình trên toàn cầu từ bỏ sử dụng nhiên liệu truyền thống như củi, than, gas - những nguồn gây khói độc hại ảnh hưởng nghiêm trọng đến phổi, tim, hệ hô hấp. Thay vào đó, khuyến khích sử dụng năng lượng sạch như điện mặt trời trong sinh hoạt để cải thiện không khí trong nhà và giảm thiểu ô nhiễm ngoài trời; (ii) Phát triển hệ thống giao thông công cộng bền vững: WHO khuyến nghị các quốc gia đầu tư vào hệ thống giao thông công cộng an toàn, tiện lợi, giá cả hợp lý, đồng thời thúc đẩy việc di chuyển bằng xe buýt, xe đạp, đi bộ, nhằm giảm bớt khí thải từ phương tiện cá nhân và cải thiện chất lượng không khí đô thị; (iii) Tiết kiệm năng lượng trong các nhà máy và công trình: WHO khuyến khích áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng tại các nhà máy và công trình xây dựng, nhằm giảm phát thải và tối ưu hóa nguồn tài nguyên; (iv) Quản lý rác thải, giảm khí đốt ngoài trời: Quản lý hiệu quả rác thải công nghiệp và đô thị, đồng thời hạn chế đốt rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp và các hoạt động không bền vững như sản xuất than củi, góp phần giảm đáng kể nguồn phát thải khí nhà kính.
WHO nhấn mạnh, cải thiện chất lượng không khí không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe con người. Thành công của các giải pháp này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và người dân trên toàn thế giới.
Văn Bình
Nguồn congnghiepmoitruong.vn
Link bài gốchttps://congnghiepmoitruong.vn/tac-dong-cua-o-nhiem-khong-khi-doi-voi-suc-khoe-va-khuyen-nghi-giai-phap-tu-to-chuc-y-te-the-gioi-16031.html