Bảo vệ nghiêm ngặt quần đảo Cát Bà, gìn giữ giá trị đa dạng sinh học

Nỗ lực này góp phần duy trì cân bằng sinh thái và bảo vệ nguồn tài nguyên lâu dài. Quần đảo Cát Bà, với hàng trăm hòn đảo lớn nhỏ và hệ sinh thái đa dạng, là nơi sinh sống của hàng nghìn loài động, thực vật, trong đó có nhiều loài quý hiếm như voọc Cát Bà, san hô rạn, và các loài chim biển đặc hữu. Trước nguy cơ suy giảm đa dạng sinh học do phát triển du lịch ồ ạt, khai thác tài nguyên và biến đổi khí hậu, TP Hải Phòng đã triển khai hàng loạt giải pháp bảo vệ nghiêm ngặt khu vực này.

Các hoạt động xây dựng, nuôi trồng thủy sản và khai thác ven biển được kiểm soát chặt chẽ; nhiều khu vực rừng đặc dụng và biển xung quanh Cát Bà được khoanh vùng bảo vệ tuyệt đối. Đồng thời, thành phố chú trọng lồng ghép các chương trình giáo dục môi trường, nâng cao nhận thức người dân và du khách về tầm quan trọng của bảo tồn sinh học.

Cát Bà còn được thúc đẩy phát triển theo hướng du lịch sinh thái có kiểm soát, hạn chế tác động tiêu cực đến cảnh quan tự nhiên. Những biện pháp này đang phát huy hiệu quả, giúp phục hồi môi trường sống của nhiều loài và tạo điều kiện để quần đảo duy trì giá trị sinh học quý giá trong dài hạn

Quần đảo Cát Bà có diện tích 153 km², là đảo lớn thứ 3 ở Việt Nam sau 2 đảo: Phú Quốc, Cái Bầu hiện đang hiện hữu phong phú các loài động thực vật từ trên cạn tới dưới biển. Riêng trên cạn theo thống kê có tới hơn 2,4 nghìn loài động vật và hơn 1,6 nghìn loài thực vật cùng với hàng trăm loài côn trùng khác nhau.

Đối với hệ sinh cảnh dưới nước, tại đây có nhiều loài cua, cá nước ngọt. Dưới biển, Cát Bà ghi nhận khoảng 2.137 loài, như rong rêu, động thực vật phù du; hàng chục loài san hô khác nhau, 361 loài cá biển, rùa biển, cá heo, rắn biển… Thống kê mới nhất của Khu dự trữ sinh quyển thế giới Quần đảo Cát Bà, trong hơn 20 năm qua, số loài tại đây tăng 42%.

Cát Bà có vai trò chiến lược quan trọng. 

Đặc biệt, khu hệ động, thực vật Cát Bà mang nét đặc trưng của hệ động, thực vật núi đá vôi vùng Đông Bắc Việt Nam và giàu yếu tố đặc hữu, là nơi duy nhất trên thế giới có loài Voọc Cát Bà, một loài đặc hữu hẹp của Việt Nam có tầm quan trọng bảo tồn quốc tế. Cùng với đó, tại đây còn phát hiện thêm 2 loài mới chưa từng được biết đến là: Thạch sùng mí Cát Bà và thu hải đường Cát Bà, góp phần làm phong phú thêm các giá trị đa dạng sinh học của quần đảo Cát Bà.

Quần đảo Cát Bà và đặc khu Cát Hải có vị thế quan trọng trên bản đồ bảo tồn thiên nhiên và phát triển bền vững của thế giới - nơi ghi nhận nhiều giá trị và danh hiệu quốc gia và quốc tế. Tuy nhiên, ảnh hưởng từ biến đổi khí hậu và hoạt động phát triển kinh tế đang khiến nguy cơ mất mát đa dạng sinh học tại đây ngày càng nghiêm trọng. Trước thực trạng đó, các cấp chính quyền, cơ quan quản lý và các tổ chức bảo tồn quốc tế nỗ lực triển khai các giải pháp bảo tồn đa dạng sinh học với sự chung tay của cộng đồng doanh nghiệp và người dân, khách du lịch.

Lãnh đạo Vườn quốc gia Cát Bà cho biết, sự tăng trưởng về số loài là kết quả từ nỗ lực không ngừng nghỉ của cán bộ Vườn quốc gia Cát Bà, sự chung tay của chính quyền địa phương và các tổ chức khoa học quốc tế, và nhất là sự tham gia, hưởng ứng nhiệt tình của cộng đồng dân cư và doanh nghiệp trong suốt thời gian qua. Trong đó, nhiệm vụ quản lý, bảo vệ tài nguyên được Vườn quốc gia Cát Bà quan tâm, chỉ đạo toàn diện và phân vùng phù hợp.

Tuy nhiên, cùng với những kết quả đạt được, còn không ít thách thức về nhiệm vụ bảo vệ đa dạng sinh học tại Quần đảo Cát Bà. Đơn cử như,lLực lượng Kiểm lâm của Vườn quốc gia Cát Bà trực tiếp quản lý và bảo vệ tài nguyên rừng và biển còn mỏng, địa bàn quản lý rộng với địa hình phức tạp khiến công tác bảo tồn gặp không ít khó khăn…

Để nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác bảo vệ đa dạng sinh học trên Quần đảo Cát Bà và gìn giữ các giá trị nổi bật của Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà, thời gian tới Vườn Quốc gia Cát Bà sẽ tiếp tục tăng cường phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức, đơn vị trong công tác quảng bá, giáo dục, tuyên truyền vận động cộng đồng dân cư, học sinh, du khách về giá trị và tầm quan trọng của việc bảo tồn đa dạng sinh học.

Đảo Cát Bà là điểm du lịch nổi bật của thành phố Hải Phòng. 

Đồng thời, tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát bảo vệ rừng tận gốc, áp dụng các giải pháp khoa học kỹ thuật tiên tiến vào quản lý bảo vệ, đặc biệt chú trọng bảo vệ các tiểu quần thể Voọc Cát Bà và các loài nguy cấp quý hiếm, chủ động trực ban phòng cháy, phát hiện lửa rừng, tổ chức chữa cháy kịp thời.

Cát Bà cũng đẩy mạnh việc bảo vệ nguồn gen quý hiếm. Trong hơn 30 năm qua, Vườn quốc gia Cát Bà thực hiện thành công 15 đề tài, dự án cấp bộ, thành phố và cơ sở nhằm bảo tồn và phát triển nguồn gien động, thực vật.

Đến nay, có 14 dự án của các tổ chức phi chính phủ phối hợp đầu tư, nâng cao năng lực quản lý, lãnh đạo nhằm phát triển bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên. Trong đó, đáng chú ý là các dự án: Bảo tồn Voọc Cát Bà của Hội động vật về bảo tồn loài và quần thể và Vườn thú Muenster (Đức); Bảo tồn và phát triển Cát Bà của tổ chức Bảo tồn động thực vật quốc tế FFI…

Bảo vệ nghiêm ngặt quần đảo Cát Bà đóng vai trò quan trọng trong quá trình  gìn giữ tài nguyên thiên nhiên và đa dạng sinh học của Việt Nam. Những chính sách quản lý chặt chẽ, kết hợp giữa bảo tồn và phát triển có kiểm soát, đang giúp đảo giữ vững vai trò là “lá phổi xanh” và vùng lõi của Khu Dự trữ sinh quyển thế giới.

Quan trọng hơn, công tác bảo vệ không chỉ dừng lại ở việc hạn chế khai thác hay kiểm soát xây dựng, mà còn hướng đến thay đổi nhận thức cộng đồng và doanh nghiệp trong cách ứng xử với thiên nhiên. Cát Bà được xác định là hình mẫu cho phát triển du lịch bền vững, nơi con người chung sống hài hòa với môi trường.

Với định hướng rõ ràng và nỗ lực đồng bộ, Hải Phòng đang tạo dựng nền tảng lâu dài để quần đảo này tiếp tục phát huy giá trị sinh thái, nghiên cứu khoa học và phát triển kinh tế xanh. Đây cũng là minh chứng cụ thể về trách nhiệm của địa phương trong bảo vệ môi trường, gìn giữ di sản thiên nhiên và bảo tồn đa dạng sinh học.

Tuấn Hải