Xe tải điện: Thay đổi “cuộc chơi” xanh hóa ngành dịch vụ vận chuyển

Vận tải đường bộ – “điểm nóng” phát thải của logistics toàn cầu

Theo Hội đồng Tài nguyên Thế giới (WRI), vận tải đường bộ hiện chiếm khoảng 12,2% tổng lượng phát thải khí nhà kính (GHG) toàn cầu. Trong khi đó, Hội đồng Phát thải Logistics Toàn cầu (GLEC) ước tính, toàn bộ hoạt động logistics và vận tải đóng góp khoảng 8% lượng phát thải GHG toàn cầu, với nhu cầu vận chuyển hàng hóa có thể tăng gần gấp đôi vào năm 2050 nếu không có những điều chỉnh chính sách kịp thời.

Với chi phí năng lượng và bảo dưỡng thấp, xe tải điện được đánh giá có hiệu quả kinh tế cao hơn trong vận hành dài hạn so với xe xăng, dầu.

Những con số này cho thấy vận tải – đặc biệt là vận tải đường bộ – đang trở thành một trong những “điểm nóng” phát thải lớn nhất, buộc các quốc gia và doanh nghiệp phải đưa lĩnh vực này vào trung tâm của mọi chiến lược giảm phát thải.

Tại Việt Nam, áp lực chuyển đổi thậm chí còn rõ nét hơn. Hệ thống logistics trong nước hiện phụ thuộc nặng nề vào vận tải đường bộ, với khoảng 75% khối lượng hàng hóa được vận chuyển bằng đường bộ, trong khi tới 95% lượng phát thải từ vận chuyển hàng hóa lại đến từ chính phương thức này, theo đánh giá của các chuyên gia khí nhà kính.

Bối cảnh hội nhập sâu rộng càng khiến bài toán phát thải trở nên cấp bách. Hàng hóa xuất khẩu sang các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản ngày càng phải đáp ứng yêu cầu minh bạch carbon và cắt giảm phát thải trong toàn bộ chuỗi cung ứng, bao gồm cả khâu vận tải nội địa. Điều này khiến “xanh hóa logistics” không còn là lựa chọn mang tính hình ảnh, mà trở thành yêu cầu sống còn đối với doanh nghiệp.

Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA) nhận định, chuyển đổi sang các phương tiện tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng sạch là bước đi bắt buộc nếu ngành logistics Việt Nam muốn duy trì năng lực cạnh tranh và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Điện hóa vận tải: Xu hướng không thể đảo ngược

Thực tiễn quốc tế cho thấy, điện hóa đội xe vận tải, đặc biệt là xe tải điện, đang nổi lên như hướng đi rõ ràng và hiệu quả nhất. Các nghiên cứu của Hội đồng Quốc tế về Giao thông vận tải sạch (ICCT) chỉ ra rằng, xe tải điện hạng nặng có thể giúp giảm từ 63–80% lượng phát thải trong suốt vòng đời, tùy theo cơ cấu nguồn điện của từng quốc gia.

Không chỉ dừng ở lợi ích môi trường, nhiều tập đoàn logistics lớn trên thế giới đã coi xe tải điện là một phần trong chiến lược tái cấu trúc mô hình kinh doanh. Việc chuyển sang phương tiện không phát thải giúp doanh nghiệp giảm rủi ro chính sách, đáp ứng các quy định ngày càng nghiêm ngặt về môi trường, đồng thời cải thiện hình ảnh thương hiệu trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Từ châu Âu, Bắc Mỹ đến Trung Quốc, xe tải điện đang dần rời khỏi các dự án thí điểm để bước vào vận hành thương mại, đặc biệt trong vận chuyển đô thị và chặng ngắn – nơi yêu cầu về giảm phát thải và tiếng ồn ngày càng cao.

Tại Việt Nam, những chuyển động cụ thể đầu tiên đã xuất hiện từ các tập đoàn logistics toàn cầu. Maersk mới đây công bố kế hoạch đưa đội xe tải điện vào vận hành từ quý I/2026, phục vụ vận chuyển hàng hóa nội địa.

Theo đó, các xe tải điện sẽ được sử dụng để chở container giữa Kho gom hàng lẻ (CFS) của Maersk và các cảng lớn tại khu vực phía Nam như Cát Lái (TP.HCM), Bình Dương và Đồng Nai. Dự án cũng bao gồm việc xây dựng trạm sạc điện gần CFS (cách khoảng 5 km), phối hợp cùng đối tác trong nước nhằm đảm bảo hoạt động ổn định, bền vững.

Maersk dự kiến đưa đội xe tải điện vào vận hành tại Việt Nam từ quý I/2026, phục vụ vận chuyển container giữa CFS và các cảng lớn khu vực phía Nam.

Động thái này được xem là tín hiệu rõ ràng cho thấy các tập đoàn logistics quốc tế không chỉ yêu cầu giảm phát thải trên giấy tờ, mà đang đưa tiêu chí xanh hóa vào vận hành thực tế tại thị trường Việt Nam.

Song song với sự tham gia của các “ông lớn” quốc tế, thị trường trong nước cũng ghi nhận những bước đi đáng chú ý. VinFast chính thức ra mắt dòng xe tải điện chở hàng cỡ nhỏ EC Van (E-City Van) – mẫu xe điện đầu tiên gia nhập phân khúc xe tải chở hàng tại Việt Nam.

PGS.TS Đàm Hoàng Phúc, Giám đốc chương trình đào tạo kỹ thuật ô tô (ĐH Bách khoa Hà Nội), nhận định xe tải điện đã bước từ giai đoạn thử nghiệm sang triển khai thương mại tại Việt Nam.

VinFast EC Van có thiết kế nhỏ gọn, kích thước 3.767 x 1.680 x 1.790 mm, chiều dài cơ sở 2.520 mm, phù hợp với điều kiện giao thông đô thị. Xe được bố trí 2 chỗ ngồi và khoang hành lý phía sau dung tích tới 2.600 lít, tải trọng trên 600 kg – đáp ứng nhu cầu giao hàng nội đô.

Về công nghệ, EC Van sử dụng động cơ điện công suất 30 kW, mô-men xoắn 110 Nm, tốc độ tối đa 75 km/h. Pin dung lượng khả dụng 17 kWh, cho phép xe di chuyển khoảng 150 km sau mỗi lần sạc đầy. Xe hỗ trợ sạc nhanh DC 19,4 kW, sạc từ 10% lên 70% trong 42 phút, đồng thời có tùy chọn sạc qua đêm bằng bộ sạc di động 3 kW.

Theo ông Nguyễn Thanh Hải (Hải Kar) – chuyên gia ô tô, đây là “bước đi táo bạo nhưng hợp lý” của VinFast. “Táo bạo vì VinFast chưa từng làm xe tải và phải bắt đầu từ con số 0. Hợp lý vì họ đang là số 1 về xe điện tại Việt Nam, sở hữu hệ sinh thái và hạ tầng đủ lớn để phục vụ xe tải điện. EC Van có thể làm thay đổi đáng kể bức tranh thị trường dịch vụ chở hàng đô thị nhờ chi phí đầu tư ban đầu tương đối hợp lý, hiệu quả kinh tế cao, nếu so với xe xăng cùng phân khúc” - ông Hải nhận định.

Theo ông, xe tải điện có ít chi tiết hơn, cơ chế hoạt động đơn giản, chi phí bảo trì thấp. “Cùng một khoản chi cho năng lượng, xe điện cho hiệu quả cao hơn rất nhiều vì giá điện đang rẻ hơn xăng, chưa kể không phải thay dầu động cơ, giảm vật tư tiêu hao và phát thải chất thải nguy hại”, ông Hải Kar phân tích.

Từ thử nghiệm sang xu hướng tất yếu

PGS.TS Đàm Hoàng Phúc, Giám đốc chương trình đào tạo kỹ thuật ô tô – Đại học Bách khoa Hà Nội, đánh giá: việc VinFast ra mắt xe tải điện đô thị là bước đi rất đúng thời điểm và mang tính chiến lược. Nếu trước đây, “xanh hóa logistics” mới dừng ở khẩu hiệu hoặc các dự án thí điểm nhỏ lẻ, thì nay xe tải điện đã bắt đầu bước vào giai đoạn triển khai thương mại thực sự.

PGS.TS Đàm Hoàng Phúc, Giám đốc chương trình đào tạo kỹ thuật ô tô (ĐH Bách khoa Hà Nội), nhận định xe tải điện đã bước từ giai đoạn thử nghiệm sang triển khai thương mại tại Việt Nam.