Thanh Hóa đối diện với nguy cơ hạn hán trên diện rộng

Để đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh vụ chiêm xuân và đầu vụ mùa năm 2020, hiện nay, các địa phương trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đang chủ động nhiều phương án ứng phó khẩn cấp phòng, chống hạn hán, thiếu nước.

Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và PTNT, trong tổng số 116.000 ha lúa dự kiến được gieo trồng vào vụ mùa năm nay thì có tới 9.000 ha lúa bị ảnh hưởng bởi đợt hạn, hơn 5.000 ha chưa thể gieo cấy do thiếu nước. Đây là tình trạng khô hạn chung, thiếu nước nghiêm trọng đang xảy ra tại khắp các huyện trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa như: Nông Cống, Như Thanh, Quảng Xương, Như Xuân, Thạch Thành, Yên Định, TP. Sầm Sơn, TX. Nghi Sơn…

Mặt đất nứt toác do thiếu nước

Ngay từ những ngày đầu năm, các trạm bơm thuộc hệ thống thủy nông sông Chu, các máy bơm công suất lớn liên tục được vận hành để cấp nước cho các địa phương tiến hành sản xuất vụ chiêm 2020. Với trên 300 máy bơm tưới, lưu lượng từ 450 đến 2.500 m3/giờ/máy, ở 11 chi nhánh, công tác điều tiết và vận hành bơm được triển khai khẩn trương, tích cực. Cùng với đó, các cán bộ thủy nông thường xuyên bám sát công trình để vận hành máy bơm và dẫn nước vào ruộng.

Tại Trạm bơm Yên Tôn, xã Vĩnh Yên, huyện Vĩnh Lộc, mực nước thiết kế để trạm bơm hoạt động hết công suất tối thiểu phải đạt 5,8m, nhưng theo quan sát của chúng tôi tại cửa cống lấy nước vào trạm hiện chỉ còn 4,9m. Mực nước này thấp hơn cùng kỳ năm 2019 khoảng 0,3m.

Ông Trịnh Quang Trung- Trạm bơm Yên Tôn, thuộc Công ty TNHH một thành viên Thủy lợi Nam Sông Mã cho biết: Tổ có 18 máy bơm với công suất 18 nghìn m3/giờ; tưới cho khoảng 1,2 nghìn ha đất nông nghiệp thuộc 5 xã của huyện Vĩnh Lộc, nhưng thời điểm này chỉ vận hành được 6 máy và công suất chỉ đạt 60-70%/máy, mặc dù chi nhánh công ty đã cho nạo vét các kênh dẫn và bể hút, nối ống. Đây là mực nước thấp nhất trong vòng 20 năm qua. “Để phục vụ nước sản xuất, chúng tôi đã chỉ đạo Trạm bơm Yên Tôn thường xuyên túc trực, theo dõi mực nước trên sông Mã, tranh thủ bơm nước mọi thời điểm có thể. Tuy nhiên, lượng nước không đủ khiến công ty phải vận hành tưới luân phiên, khiến một số diện tích cây trồng không được tưới kịp thời, đặc biệt là các diện tích ở cuối kênh tưới. UBND huyện Vĩnh Lộc đã có văn bản trình UBND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thanh Hóa phối hợp Công ty TNHH một thành viên Thủy lợi Nam Sông Mã khảo sát đoạn qua trạm bơm Yên Tôn xem xét để đắp đập ngăn nước và tìm hướng giải quyết”- ông Trung cho biết thêm.

Đến thời điểm này, Thanh Hóa đã gieo cấy được trên 112 nghìn ha lúa thu mùa trên tổng số hơn 116 nghìn ha theo kế hoạch. Theo số liệu của Chi cục Thủy lợi Thanh Hóa, toàn tỉnh có 241/610 hồ dưới mực nước chết, trong đó có nhiều hồ kiệt nước. Nắng hạn kéo dài hàng tháng trời khiến trên 7,5 nghìn ha lúa thiếu nước dưỡng. Trước tình hình nắng hạn, các địa phương đã phải lắp đặt 349 máy máy bơm dầu đã lắp đặt để thực hiện bơm vét nước chống hạn.

Những hình ảnh khô hạn, mặt đất nứt nẻ đang là tình trạng chung trên các cánh đồng lúa tỉnh Thanh Hóa

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Thanh Hóa, trong số 610 hồ chứa của địa phương thì chỉ có 262 hồ đầy nước; 348 hồ chứa thấp hơn mực nước thiết kế từ 2-5m, trong đó có 24 hồ dưới mực nước chết. Mực nước, dung tích hữu ích tại các các hồ chứa nước lớn như Cửa Đạt, Sông Mực, Yên Mỹ đều thấp hơn so với thiết kế và thấp hơn so với cùng kỳ năm 2019. Dự kiến vụ chiêm xuân và đầu vụ mùa 2020, tỉnh có khoảng 35.000 – 40.000 ha cây trồng thiếu nước. Diện tích có khả năng xảy ra hạn ảnh hưởng đến năng suất từ gần 16 nghìn đến trên 23 nghìn ha, xảy ra gay gắt vào tháng 4, tháng 5/2020. Trước thực tế mực nước trên các hệ thống sông xuống thấp kỷ lục, tỉnh Thanh Hóa vừa ra dự thảo Kế hoạch ứng phó khẩn cấp phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn.

Trước tình hình trên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa Nguyễn Đức Quyền đã yêu cầu Công ty TNHH một thành viên Sông Chu, Công ty TNHH một thành viên thủy lợi Nam Sông Mã phối hợp chặt chẽ với Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 3, các nhà máy thủy điện Cửa Đạt, Dốc Cáy để vận hành phát điện với lưu lượng, thời gian phù hợp nhu cầu dùng nước, nhằm đảm bảo tiết kiệm nước và duy trì mực nước thiết kế kênh.

Hiện mực nước sông Mã đang có xu thế xuống thấp, để đảm bảo hiệu qủa trong công tác cấp nước phục vụ tưới, chống hạn, UBND tỉnh Thanh Hóa chỉ đạo các nhà máy thủy điện Trung Sơn, Bá Thước 1, Bá Thước 2, Cẩm Thủy 1 vận hành phát điện với lưu lượng, thời gian phù hợp nhu cầu dùng nước, đồng thời duy trì mực nước trên sông Mã để đảm bảo cho các trạm bơm dọc sông Mã lấy nước phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Các huyện Bá Thước, Cẩm Thủy, Vĩnh Lộc, Yên Định, Công ty TNHH một thành viên thủy lợi Nam Sông Mã phối hợp chặt chẽ với các nhà máy thủy điện Trung Sơn, Bá Thước 1, Bá Thước 2, Cẩm Thủy 1 nắm bắt kịp thời lịch vận hành phát điện, chủ động chỉ đạo vận hành các trạm bơm bơm lấy nước, trữ nước phục vụ tưới và chống hạn.

Đối với vùng tưới bằng hồ đập nhỏ miền núi và trung du, khi mực nước trong hồ xuống thấp hơn mực nước chết, UBND các huyện chủ động chỉ đạo các đơn vị trực tiếp quản lý khai thác công trình thủy lợi huy động máy bơm dầu dã chiến để bơm lượng nước chết trong hồ phục vụ công tác chống hạn…

Thiên Thu (t/h)