Sơn La là tỉnh có tiềm năng về tài nguyên nước với 35 suối lớn, 2 sông Đà dài 280 km với 32 phụ lưu và sông Mã dài 90 km với 17 phụ lưu. Mật độ sông suối 1,3 km/km2 nhưng phân bố không đều, sông, suối có độ dốc lớn, nhiều thác ghềnh do địa hình núi cao, chia cắt sâu.
Nguồn nước dưới đất trên địa bàn tỉnh được cho là khá phong phú nhưng phân bố không đồng đều. Theo quy hoạch, tài nguyên nước mặt của tỉnh hằng năm vào khoảng 19 tỷ m3 chủ yếu từ nguồn nước mưa tích trữ vào hai hệ thống sông chính là sông Đà và sông Mã; trữ lượng nước dưới đất khoảng trên 3 triệu m3/ngày đêm.
Tài nguyên nước giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội trên địa bàn tỉnh.
Tính đến tháng 4/2025, toàn tỉnh có 182 công trình được cấp giấy phép tài nguyên nước, trong đó, 120 giấy phép do UBND tỉnh cấp còn hiệu lực; 62 giấy phép do Bộ Nông nghiệp và Môi trường cấp. UBND tỉnh đã phê duyệt danh mục 619 nguồn nước nội tỉnh, 35 nguồn nước liên tỉnh; 63 hồ chứa thủy điện được cấp giấy phép khai thác nước mặt theo thẩm quyền; 110 hồ chứa thủy lợi được quản lý, phân cấp theo Nghị định số 114/2018/NĐ-CP. Toàn tỉnh hiện có 3 doanh nghiệp cấp nước đô thị và 42 trạm cấp nước đang hoạt động. Hệ thống cấp nước được đầu tư, nâng cấp, đảm bảo chất lượng và đủ nguồn cung.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, một trong những thách thức lớn hiện nay là sự thiếu hụt dữ liệu đầy đủ và cập nhật về tài nguyên nước, bao gồm trữ lượng, chất lượng, tình hình khai thác, sử dụng. Việc thu thập, lưu trữ, chia sẻ thông tin còn hạn chế, gây khó khăn cho việc đưa ra các quyết định quản lý dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn. biến đổi khí hậu và các vấn đề về môi trường đang đặt ra những thách thức không nhỏ cho công tác quản lý tài nguyên nước.
Sự thay đổi về lượng mưa, nhiệt độ, các hiện tượng thời tiết cực đoan có thể ảnh hưởng đến nguồn nước và chất lượng nước. Tình trạng ô nhiễm từ các hoạt động kinh tế - xã hội, bao gồm cả ô nhiễm nguồn nước dưới đất do chất thải chăn nuôi và sử dụng hóa chất trong nông nghiệp, cũng đang ảnh hưởng tới chất lượng nguồn nước trên địa bàn tỉnh. Trước thực trạng này, để khai thác hiệu quả, bền vững tài nguyên nước đòi hỏi tỉnh Sơn La cần triển khai đồng bộ các giải pháp.
Các địa phương tăng cường quản lý các hoạt động như nuôi trồng thủy sản phát sinh nguồn thải, gây ảnh hưởng tới chất lượng nguồn nước.
Ngày 24/3/2021, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch tổng thể điều tra cơ bản tài nguyên nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 tại Quyết định số 432/QĐ-TTg. Theo đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2372/QĐ-UBND ngày 28/9/2021 về việc ban hành kế hoạch điều tra cơ bản tài nguyên nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đối với các nguồn nước nội tỉnh. Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh triển khai điều tra, đánh giá tổng hợp tài nguyên nước dưới đất tỷ lệ 1:50.000 đến 1:25.000 đối với các nguồn nước nội tỉnh và lập, ban hành danh mục nguồn nước nội tỉnh.
Tháng 6/2022, Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La đã ban hành Quyết định số 1003/QĐ-UBND về việc cho phép lập đề cương và dự toán nhiệm vụ: “Điều tra, đánh giá tổng hợp tài nguyên nước dưới đất tương ứng với các mức độ bản đồ tỷ lệ 1:50.000 đến 1:25.000 đối với các nguồn nước nội tỉnh thuộc kế hoạch điều tra cơ bản tài nguyên nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đối với các nguồn nước nội tỉnh trên địa bàn tỉnh Sơn La”. Mục tiêu điều tra, đánh giá tổng hợp tài nguyên nước dưới đất, tìm kiếm, phát hiện nguồn nước dưới đất nội tỉnh làm cơ sở cho việc quản lý, khai thác và bảo vệ nguồn nước, nhằm đáp ứng nhu cầu dùng nước của địa phương.
Tháng 2/2025, UBND tỉnh ban hành Danh mục nguồn nước nội tỉnh bao gồm nguồn nước mặt có dạng tích tụ tự nhiên (sau đây gọi tắt là sông, suối) bao gồm 654 sông suối. Trong đó: 619 sông, suối nội tỉnh, 35 sông suối liên tỉnh Nguồn nước mặt có dạng tích tụ nhân tạo là các hồ chứa thủy điện: 64 hồ chứa thủy điện Nguồn nước mặt có dạng tích tụ nhân tạo là các hồ chứa thủy lợi: 110 hồ chứa thủy lợi. Đây là căn cứ để ngành chức năng tham mưu ho UBND tỉnh xác định các sông, hồ nội tỉnh và nguồn nước mặt khác trên địa bàn có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường.
Hiện nay, Sở Xây dựng đang phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức lập kế hoạch phát triển cấp nước sinh hoạt đô thị qua hệ thống cấp nước tập trung trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021 - 2030. Phối hợp với Sở Tài chính tham mưu xây dựng nghị quyết của HĐND tỉnh về chính sách "khuyến khích hỗ trợ đầu tư trên địa bàn tỉnh Sơn La đến năm 2030". Trong dự thảo đã đề xuất nội dung hỗ trợ nhà đầu tư công trình cấp nước sinh hoạt tập trung được hỗ trợ chi phí xây dựng công trình ngoài hàng rào và chi phí bồi thường, giải phóng mặt bằng.
Chủ động phòng ngừa, ứng phó, ngăn chặn hành vi gây ô nhiễm môi trường, nguồn nước, các địa phương đã thiết lập vùng bảo hộ vệ sinh và hành lang bảo vệ nguồn nước làm căn cứ xây dựng quy định về sản xuất, kinh doanh, chế biến gắn với bảo vệ môi trường, nguồn nước. Các địa phương rà soát, lập danh sách thống kê làm cơ sở sở để kiểm tra, theo dõi, giám sát hoạt động của các cơ sở sơ chế, chế biến nông sản. Yêu cầu và tổ chức cho tất cả các cơ sở trong danh sách ký cam kết với Chủ tịch UBND cấp xã về thực hiện đúng các quy định về bảo vệ môi trường; tuyên truyền, vận động các hộ thực hiện phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn.../.
Lê Hân