Nhiều khó khăn trong kiểm soát dịch tả lợn châu Phi

Thời tiết biến đổi thất thường kết hợp với hiện tượng vứt xác lợn bệnh xuống sông, kênh mương... làm phát tán virus dịch tả lợn châu Phi - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Trong báo cáo mới đây Bộ NN&MT trình Chính phủ về công tác kiểm soát dịch tả lợn châu Phi (ASF) cho thấy có rất nhiều khó khăn hiện nay. Trong đó nổi bật là tỷ lệ chăn nuôi nông hộ còn lớn, không đảm bảo an toàn sinh học. Một số người dân và chính quyền địa phương chưa nhận thức đúng mức độ nguy hiểm của dịch, còn tình trạng bán chạy lợn ốm, vứt xác lợn chết ra môi trường. Bộ máy thú y cơ sở còn thiếu và yếu, đặc biệt sau khi sắp xếp lại tổ chức hành chính, gây khó khăn trong việc tham mưu và triển khai chống dịch

Cùng với đó, nhiều địa phương chưa kịp thời bố trí kinh phí cho công tác tiêu hủy, mua hóa chất, hỗ trợ lực lượng chống dịch. Một khó khăn nữa trong công tác dập dịch chính là việc xử lý các hành vi vi phạm trong phòng chống dịch chưa đủ sức răn đe.

Ông Lê Toàn Thắng, Trưởng phòng Quản lý Thuốc thú y, Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, ASF đang có chiều hướng gia tăng, chủ yếu là tái phát các ổ dịch cũ, phát sinh ở loại hình chăn nuôi quy mô nhỏ (bình quân 50 - 60 con/ổ dịch) tại các hộ gia đình nơi có điều kiện chăn nuôi không đảm bảo an toàn sinh học.

Mặc dù đã có vaccine ASF phòng bệnh cho lợn thịt, nhưng nhiều người nuôi vẫn chủ quan không tiêm phòng cho đàn vật nuôi, còn tâm lý ỷ lại, trông chờ vào sự hỗ trợ vaccine của Nhà nước. Trong khi đó, các trang trại lớn chủ động tiêm phòng, áp dụng biện pháp an toàn sinh học đều không phát sinh dịch bệnh.

Hiện tượng người chăn nuôi giấu dịch, khi đàn vật nuôi có dấu hiệu nghi mắc bệnh thường không thông báo cho chuyên môn thú y, chính quyền địa phương để được hỗ trợ điều trị, xử lý mà bán chạy lợn, vứt xác ra môi trường làm dịch bệnh lây lan rộng.

Hiện nay, thời tiết biến đổi thất thường, đặc biệt hiện nay bước vào mùa mưa, bão tại các tỉnh miền Bắc, kết hợp với hiện tượng người nuôi, vận chuyển thiếu ý thức vứt xác lợn bệnh xuống sông, kênh mương... làm phát tán virus ASF theo dòng nước, gây ô nhiễm môi trường.

Hoạt động giết mổ động vật còn chưa được kiểm soát triệt để, một số cơ sở giết mổ vi pham pháp luật thú y, vẫn thu gom, giết mổ gia súc mắc bệnh, nghi mắc bệnh. Còn lúng túng trong việc công bố dịch cấp xã do mới được phân cấp về cấp xã.

Phân tích nguyên nhân chưa thể kiểm soát dứt điểm ASF, ông Lê Toàn Thắng cho hay, có 3 nguyên nhân chính khiến dịch chưa thể kiểm soát dứt điểm và bùng phát trở lại. Thứ nhất, do đặc điểm sinh học của virus ASF có sức đề kháng rất cao, khó tiêu diệt và có thể tồn tại lâu ngoài môi trường, trong dịch tiết cũng như trong xác động vật. Bên cạnh đó, virus ASF có thể tồn tại trong thịt và các sản phẩm thịt chưa nấu chín từ 3 - 6 tháng.

Đường truyền lây của virus rất đa dạng, lây trực tiếp từ lợn bệnh sang lợn khỏe; lây qua sản phẩm thịt, mẫu bệnh phẩm, máu, phân nhiễm virus; lây qua các loài động vật trung gian như ve mềm, ruồi, gián, gặm nhấm; hoặc qua thức ăn, nước uống, dụng cụ chăn nuôi, phương tiện vận chuyển và cả con người mang mầm bệnh. Đặc biệt, ghi nhận sự xuất hiện của chủng virus mới tái tổ hợp genotype I và genotype II rất phức tạp.

Nguyên nhân thứ hai là những hạn chế trong công tác phòng, chống dịch bệnh. Trước hết, việc giám sát, phát hiện và báo cáo dịch bệnh ở một số nơi chưa kịp thời. Vẫn còn địa phương chưa thực sự quyết liệt trong triển khai các biện pháp phòng, chống dịch; việc áp dụng an toàn sinh học chưa đầy đủ. Công tác kiểm soát lưu thông, vận chuyển lợn và sản phẩm từ lợn còn lỏng lẻo, dẫn đến tình trạng "bán chạy" lợn bệnh, thậm chí vứt xác lợn ra môi trường.

Đáng chú ý, công tác truyền thông và cập nhật thông tin, văn bản chỉ đạo về thú y tại nhiều địa phương vẫn còn chậm, ảnh hưởng đến hiệu quả ứng phó với dịch bệnh.

Nguyên nhân thứ ba là những hạn chế trong việc sử dụng vaccine. Trước hết, mức độ quan tâm và chủ động sử dụng vaccine của người chăn nuôi còn thấp, dẫn đến tỷ lệ tiêm phòng chưa đạt yêu cầu.

Tâm lý e ngại và chưa thực sự tin tưởng vào hiệu quả vaccine vẫn tồn tại, một phần do đây là loại vaccine đầu tiên trên thế giới được sản xuất bởi một doanh nghiệp nội địa của Việt Nam, và khả năng bảo hộ chéo đối với chủng virus ASF tái tổ hợp genotype I và II mới xuất hiện vẫn đang được tiếp tục đánh giá. Ngoài ra, giá vaccine hiện còn cao so với khả năng chi trả của nhiều hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, làm giảm động lực tiêm phòng.

Trước tình hình trên, Bộ NN&MT đã đề ra các giải pháp toàn diện, yêu cầu sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó nhấn mạnh việc thực hiện nghiêm Công điện số 109/CĐ-TTg của Thủ tướng. Các giải pháp trọng tâm bao gồm:

Huy động tối đa lực lượng để xử lý dứt điểm các ổ dịch, thực hiện đầy đủ chính sách hỗ trợ người chăn nuôi bị thiệt hại.

Tăng cường kiểm soát vận chuyển, giết mổ; xử lý nghiêm việc buôn lậu lợn và sản phẩm từ lợn qua biên giới.

Tuyên truyền, vận động người dân sử dụng vaccine chống ASF cho đàn lợn thịt theo hướng dẫn.

Các địa phương cần khẩn trương kiện toàn hệ thống thú y các cấp theo Quyết định số 414/QĐ-TTg để đảm bảo năng lực và hiệu quả hoạt động.

Đẩy mạnh tuyên truyền về sự nguy hiểm của dịch bệnh và các biện pháp phòng chống hiệu quả để người dân chủ động áp dụng.

Đỗ Hương