Những năm gần đây, nhất là từ khi triển khai phong trào bảo vệ môi trường, không khí khu vực từ thành thị đến nông thôn ở TP. Huế có cải thiện đáng kể. Mặc dù nguồn rác thải bừa bãi trong khu dân cư, trên các tuyến đường ngày càng hạn chế, tuy nhiên một số vấn đề chưa được giải quyết triệt để, nhất là bao bì, chai lọ thuốc thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trên đồng ruộng và khu dân cư.
Theo nhận định của lãnh đạo các địa phương, một bộ phận người dân vẫn chưa thật sự ý thức bảo vệ môi trường nói chung, môi trường biển nói riêng. Do một người dân đã thiếu sự quan tâm, hoặc quên thu dọn bao bì, chai lọ thuốc BVTV đưa đến nơi xử lý theo quy định.
Trước thực tế trên, Dự án TVA (WWF-Việt Nam) đã và đang triển khai nhiều hoạt động nhằm giảm thiểu rác thải bao BVTV ở các vùng nông nghiệp, và TP.Huế là một trong những địa phương được lựa chọn. Hiện nay, trên khu vực các cánh đồng lúa ở TP Huế xuất hiện hàng loạt thùng thu gom bao bì thuốc BVTV. Nhờ thế, bà con nông dân dần hình thành thói quen bỏ vỏ thuốc đúng nơi quy định thay vì vứt bừa bãi ra đồng ruộng, kênh mương như trước đây.
Tại các HTX nông nghiệp, bà con đánh giá cao hiệu quả của mô hình này. Theo chia sẻ của một số người dân phường Dương Nỗ, trước kia, sau khi phun thuốc xong thì nhiều người tiện tay vứt vỏ ngay xuống ruộng. Giờ có thùng thu gom, ai cũng ý thức hơn. Đồng ruộng sạch sẽ, mình làm ruộng cũng yên tâm hơn, môi trường cũng được bảo vệ.
Lãnh đạo UBND phường Dương Nỗ cho rằng, việc tăng cường triển khai các điểm thu gom bao bì thuốc BVTV trên đồng ruộng là bước đi thiết thực, góp phần xây dựng nền nông nghiệp sạch, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sống. Dự án đã triển khai ở khu vực Phú Mậu (trước đây) và chính quyền địa phương luôn đồng hành cùng dự án và người dân để mong muốn sẽ nhân rộng mô hình này.
Các cánh đồng trên địa bàn TP.Huế, sau khi phun, người dân sẽ thu gọn vỏ, bao TBVTV.
Những chiếc thùng thu gom thuốc BVTV kể trên là một phần trong chuỗi hoạt động của Dự án “Huế - Đô thị giảm nhựa ở miền Trung Việt Nam” (Dự án TVA) do WWF-Na Uy tài trợ thông qua WWF-Việt Nam và UBND TP Huế là cơ quan chủ quản. Từ năm 2021 đến nay, để gia tăng tỷ lệ tái chế rác thải và giảm thiểu rác thải nhựa thất thoát ra ngoài môi trường từ hoạt động sản xuất nông nghiệp trên các địa phương tham gia Dự án TVA, WWF-Việt Nam đã hỗ trợ 24 xã, phường (thuộc các phường, xã của TP Huế trước đây) xây dựng và thực hiện các kế hoạch tổ chức thu gom, vận chuyển và xử lý bao bì thuốc BVTV, tập huấn và hỗ trợ người dân tận dụng rác hữu cơ và phế phụ phẩm nông nghiệp để làm phân bón.
Đối với thùng thu gom thuốc BVTV, cho đến nay, Dự án TVA đã bố trí 260 điểm thùng. Những thùng này có màu cam, được làm bằng nhựa HDPE, phủ chất chống tia cực tím (UV), dung tích 240 lít, nắp đậy kín, dễ dàng di chuyển.
Thùng thu gom đặt bố trí các vị trí thích hợp, dễ nhận biết như ven đường, trục giao thông nội đồng, bờ ruộng lớn, thuận lợi cho việc vận chuyển rác, không làm ảnh hưởng đến nguồn nước sinh hoạt, khu dân cư, giao thông và mỹ quan nông thôn. Mỗi điểm được đánh dấu mã số và tọa độ (GIS) để thuận lợi trong triển khai lắp đặt và quản lý sử dụng.
Kế hoạch tổ chức thu gom, vận chuyển và xử lý bao bì thuốc BVTV của TP Huế (cũ) yêu cầu UBND các phường xã, các tổ chức đoàn thể, các HTX nông nghiệp cử cán bộ đầu mối để theo dõi phối hợp, hướng dẫn, tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, tập thành thói quen bỏ bao bì thuốc BVTV sau sử dụng vào thùng chứa đã có sẵn, không vứt bữa bãi.
Mỗi năm, việc thu gom được tiến hành 2 lần (vụ đông xuân và hè thu), trước vụ thu hoạch khoảng 10-15 ngày. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Huế, trên địa bàn bình quân sử dụng khoảng 300-350 tấn thuốc BVTV, tình trạng vứt bỏ bừa bãi vẫn còn diễn ra khá phổ biến tại một số vùng sản xuất nông nghiệp, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường cũng như sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái địa phương.
Sở đánh giá cao các hoạt động, cách triển khai của Dự án TVA và sẽ tiếp tục đồng hành cùng dự án trong thời gian tới. Trong năm 2025, Dự án TVA dự kiến sẽ bố trí 564 điểm thùng chứa bao bì thuốc BVTV sau sử dụng trên địa bàn 29 phường, xã cũ trên địa bàn các huyện Quảng Điền, Phú Vang, thị xã Hương Thủy và nay thuộc 10 phường, xã (sau sáp nhập) của TP Huế.
Người dân tổ chức thu gom vỏ bao TBVTV. (Ảnh minh hoạ: BND).Đại diện Quản lý Dự án TVA cho rằng, việc giảm thiểu rác thải bao bì thuốc BVTV không chỉ dừng lại ở việc đặt thùng thu gom, quan trọng hơn là thay đổi thói quen, hành vi của người dân trong sử dụng và xử lý hóa chất nông nghiệp. Đơn vị xác định rõ rằng, nếu người dân chưa thật sự hiểu tác hại của việc vứt bỏ bao bì thuốc BVTV ra môi trường, thì mọi mô hình dù có tốt đến đâu cũng khó phát huy hiệu quả lâu dài.
Do đó, dự án kết hợp đồng bộ giữa tuyên truyền, tập huấn kỹ thuật và triển khai mô hình thực tế ngay tại địa phương. Dự án kỳ vọng TP Huế sẽ triển khai sâu rộng tại mô hình này tại các địa phương để phấn đấu đến năm 2030 các xã, phường sẽ hình thành cánh đồng không có bao bì thuốc BVTV, góp phần xây dựng một nền nông nghiệp bền vững và thân thiện với môi trường.
Dự án “Huế - Đô thị giảm nhựa ở miền Trung Việt Nam” do WWF-Na Uy tài trợ, thông qua Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam (WWF-Việt Nam) và được UBND TP Huế tiếp nhận, nhằm mục tiêu hỗ trợ thành phố bảo vệ các dòng sông và hệ sinh thái các vùng đất ngập nước và ven biển không bị ô nhiễm bởi rác thải nhựa, thông qua một loạt các biện pháp can thiệp với sự tham gia của các bên liên quan bao gồm các khối công tư, các tổ chức xã hội dân sự và cộng đồng địa phương.
Theo quy định tại Thông tư liên tịch số 05/2016/TTLT-BNNPTNT-BTNMT về hướng dẫn việc thu gom, vận chuyển và xử lý bao gói thuốc BVTV sau sử dụng, cứ 3 ha đất canh tác cây trồng hàng năm hoặc 10 ha đất canh tác cây trồng lâu năm có sử dụng thuốc BVTV phải có 1 bể chứa bao bì thuốc BVTV. Do đó, việc TP Huế triển khai và mở rộng mô hình cánh đồng không bao bì thuốc BVTV không chỉ là một biện pháp xử lý rác thải nông nghiệp, mà còn là bước đi quan trọng trong xây dựng nền nông nghiệp xanh, an toàn và bền vững.
Với hàng trăm thùng chứa chuyên dụng được bố trí khắp các vùng sản xuất, cùng mạng lưới hàng nghìn bể chứa bao bì thuốc BVTV, nông dân đã dần thay đổi thói quen vứt bỏ chai lọ, bao bì bừa bãi trên đồng ruộng.
TP.Huế đang từng bước hướng đến cân bằng giữa năng suất nông nghiệp và bảo vệ hệ sinh thái, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong trong lan tỏa mô hình nông nghiệp sạch ra toàn tỉnh. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, việc duy trì và nhân rộng “cánh đồng không bao bì” không chỉ góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng mà còn tạo dựng thương hiệu nông sản Huế an toàn, thân thiện với môi trường, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường trong và ngoài nước.
Thuỷ Anh