Tại phiên họp toàn thể lần thứ 10 vừa diễn ra, Ủy ban Khoa học - Công nghệ - Môi trường của Quốc hội đã thẩm tra tình hình thực hiện nhiệm vụ, ngân sách năm 2019; dự kiến nhiệm vụ, ngân sách năm 2020 trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.
Ô nhiễm không khí tại các đô thị diễn biến phức tạp
Thứ trưởng Bộ Tài nguyên - Môi trường (TN-MT) Võ Tuấn Nhân cho hay, 9 tháng năm 2019, Bộ tổ chức thanh tra 210 cơ sở trên địa bàn 13 tỉnh, thành phố, xử phạt vi phạm hành chính 14 cơ sở, tổng số tiền 4,9 tỉ đồng. Đến nay đã có 289/435 cơ sở có tên theo Quyết định số 1788 của Thủ tướng Chính phủ cơ bản đã hoàn thành triệt để, không còn gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, chiếm tỷ lệ 66,43%; 146 cơ sở đang thực hiện các biện pháp xử lý triệt để.
Về tăng cường năng lực quản lý chất thải rắn, theo số liệu thống kê, tổng khối lượng chất thải rắn sinh hoạt được xử lý đạt tiêu chuẩn theo quy định, đạt 86%. Tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn công nghiệp khá cao, đạt trên 90% khối lượng phát sinh. Năng lực thu gom xử lý chất thải rắn nguy hại của các cơ sở xử lý tăng cao hơn so với năm 2018. Tỷ lệ chất thải nguy hại được thu gom, xử lý đúng quy định đạt khoảng 75%, ước cả năm 2019 đạt trên 80%.
Năm 2019, ngành tài nguyên và môi trường cũng đã xử lý hơn 60 điểm ô nhiễm tồn lưu do hóa chất bảo vệ thực vật, phát hiện mới và kiểm soát chặt chẽ hơn 400 khu vực môi trường bị ô nhiễm do hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu. Tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động khắc phục hậu quả chất độc hóa học tại các điểm nóng như sân bay Đà Nẵng, sân bay Biên Hòa.
Tuy vậy, theo ông Nhân, công tác bảo vệ môi trường năm 2019 còn một số vấn đề bất cập.
Cụ thể, nhiều cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng chưa được xử lý triệt để; nước thải đô thị phát sinh ngày càng nhiều, trong khi hạ tầng thu gom, xử lý chưa đáp ứng yêu cầu, hầu hết chưa qua xử lý, xả ra môi trường gây ô nhiễm nguồn nước mặt trong các đô thị, khu dân cư. Lượng chất thải rắn phát sinh tiếp tục gia tăng mạnh, nhưng công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt còn nhiều yếu kém, hầu hết chưa được phân loại tại nguồn.
“Ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn vẫn diễn biến phức tạp, có xu hướng gia tăng tại một số thời điểm trong ngày và một số ngày trong năm. Chỉ số chất lượng không khí có thời điểm vượt ngưỡng an toàn, nguy hại tới sức khỏe mọi người”, ông Nhân nói.
Đại biểu Lê Quang Huy, Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học - Công nghệ - Môi trường của Quốc hội cho rằng, đối với những vấn đề ô nhiễm môi trường đang nổi lên gây bức xúc trong xã hội, như vụ cháy tại Công ty Rạng Đông, ô nhiễm không khí tại đô thị lớn cơ quan chức năng vẫn chậm và lúng túng trong chỉ đạo xử lý.
Đại biểu Thái Trường Giang (Cà Mau) yêu cầu Bộ TN-MT làm rõ nguyên nhân vì sao chủ trương phân loại rác thải từ nguồn đã triển khai nhiều năm nay không đạt kết quả như mong muốn?
Đại biểu Giang nêu ví dụ về cuộc chiến chống rác thải nhựa ở nhiều địa phương thời gian qua chủ yếu vẫn làm theo phong trào, hô hào, khẩu hiệu chung chung, mà chưa có chiến lược, kế hoạch cụ thể.
Chi ngân sách cho bảo vệ môi trường chưa đạt kế hoạch
Về tình hình thực hiện kế hoạch và dự toán kinh phí sự nghiệp bảo vệ môi trường năm 2019, Thứ trưởng Bộ TN-MT Võ Tuấn Nhân cho biết ngân sách sự nghiệp bảo vệ môi trường trung ương là 2.290 tỉ đồng. Tính đến tháng 9.2019 đã phân bổ 1,5 nghìn tỉ đồng.
Về ngân sách sự nghiệp bảo vệ môi trường địa phương, Bộ Tài chính giao chỉ tiêu hướng dẫn là 13.900 tỉ đồng, chiếm 85,86% so với tổng kinh phí sự nghiệp bảo vệ môi trường của cả nước; số được HĐND các tỉnh thông qua là 18,1 nghìn tỉ đồng, lớn hơn 4,2 nghìn tỉ đồng so với số giao của Bộ Tài chính, trong đó 44/63 tỉnh thành phố chi cao hơn số giao của Bộ Tài chính.
Năm 2019, tổng vốn đầu tư nguồn ngân sách trung ương bố trí cho ngành tài nguyên và môi trường là 1 nghìn tỉ đồng, tính đến ngày 15.9.2019 mới giải ngân được khoảng 190,655 tỉ đồng, đạt 18,56%.
Trình bày báo cáo thẩm tra, Ủy ban Khoa học - Công nghệ - Môi trường nhận thấy nhiều vấn đề ô nhiễm môi trường tích tụ vẫn chậm được giải quyết triệt để, chưa bảo đảm kế hoạch đề ra. Báo cáo thẩm tra của Ủy ban cũng nhấn mạnh số ngân sách sự nghiệp bảo vệ môi trường trung ương chưa phân bổ còn lớn (1,1 nghìn tỉ đồng) chiếm 49,7%.
Theo đó, Ủy ban đề nghị Bộ TN-MT, Bộ Tài chính khẩn trương sớm phê duyệt phương án phân bổ số ngân sách sự nghiệp bảo vệ môi trường còn lại của năm 2019; hạn chế tình trạng hủy dự án do quá thời gian phân bổ theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước như đã xảy ra trong các năm trước.
Đặc biệt, còn 13 địa phương bố trí kinh phí sự nghiệp bảo vệ môi trường thấp hơn số giao của Bộ Tài chính, tình trạng này gia tăng hơn so với năm 2018 (7 địa phương). Ủy ban đề nghị Bộ TN-MT, Bộ Tài chính tổ chức kiểm tra, có giải pháp xử lý, để các địa phương chấp hành tốt mức chi ngân sách nhà nước cho bảo vệ môi trường theo quy định của pháp luật.
Đại biểu Thái Trường Giang cũng mong muốn Bộ Tài nguyên và Môi trường cần làm rõ những vướng mắc trong thực hiện ngân sách nhà nước trong bảo vệ môi trường, tại sao không sử dụng hết 1% ngân sách nhà nước dành cho công tác này.
Thông tin thêm về số chi ngân sách cho bảo vệ môi trường, ông Nguyễn Trường Giang, Quyền Vụ trưởng Vụ Tài chính - Hành chính sự nghiệp (Bộ Tài chính) cho biết nghị quyết trung ương nêu rõ dành tối thiểu 1% tổng chi ngân sách nhà nước để chi cho bảo vệ môi trường.
Trên thực tế thời gian qua, Chính phủ đã dành trên 1% ngân sách cho bảo vệ môi trường, tuy nhiên việc giải ngân nguồn vốn này trong mấy năm qua không đạt kế hoạch, khiến hiệu quả đầu tư cho bảo vệ môi trường chưa cao.
Lam Thanh