Rạn san hô tại khu vực Hòn Chồng, TP. Nha Trang từng là một trong những hệ sinh thái biển phong phú, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bờ biển và tạo sinh cảnh cho nhiều loài sinh vật. Tuy nhiên, nhiều năm qua, hệ sinh thái này đã suy giảm nghiêm trọng do tác động từ khai thác hải sản bằng phương tiện hủy diệt, ô nhiễm môi trường và hoạt động du lịch thiếu kiểm soát.
Trước thực trạng đó, tỉnh Khánh Hòa đã triển khai các chương trình phục hồi rạn san hô, trong đó có việc trồng san hô nhân tạo, kiểm soát chặt các hoạt động xâm hại vùng biển và tuyên truyền nâng cao ý thức cộng đồng. Cơ quan chức năng cũng phối hợp với các tổ chức nghiên cứu và tình nguyện viên lặn biển để khảo sát, giám sát tình trạng phục hồi của các cụm rạn.
Ngoài ra, quy hoạch lại vùng bơi lội, cắm mốc bảo vệ khu vực có san hô cũng được triển khai nhằm giảm thiểu tác động từ con người. Những nỗ lực này kỳ vọng sẽ từng bước khôi phục màu sắc sinh thái cho Hòn Chồng, đồng thời tạo nền tảng cho phát triển du lịch biển theo hướng bảo tồn.
Theo Ban Quản lý vịnh Nha Trang, mặc dù có độ phủ san hô trung bình đạt 32,4% trên tổng diện tích khoảng 4,75 ha, với 62 loài san hô cứng tạo rạn và khoảng 40 loài cá rạn, khu vực Hòn Chồng này đang chịu áp lực lớn từ các hoạt động du lịch, tắm biển, vui chơi tự phát của người dân và du khách. Đặc biệt, vào thời điểm cuối và đầu tháng âm lịch, khi thủy triều thấp, nhiều người dân và du khách lội ra xa để bắt ốc, tắm biển, giẫm đạp lên rạn san hô, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình phát triển của san hô, duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái.
Đại diện phòng Bảo tồn, Ban Quản lý vịnh Nha Trang cho biết, từ 16 giờ đến 18 giờ, khi thủy triều rút, là lúc số lượng người đổ ra khu vực có san hô, đông nhất. Hoạt động thiếu kiểm soát này có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến các rạn san hô và hệ sinh thái biển ven bờ. Để giảm thiểu tác động, Ban Quản lý đã và đang triển khai nhiều biện pháp bảo vệ thiết thực, trong đó công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng được đẩy mạnh.
Hòn Chồng là nơi có hệ sinh thái san hô đa dạng.
Các buổi tuyên truyền lưu động được tổ chức thường xuyên trên đường Phạm Văn Đồng và tại bãi biển Hòn Chồng. Tổ công tác tuần tra dọc bờ biển để trực tiếp nhắc nhở người dân, kết hợp sử dụng loa phát thanh di động nhằm mở rộng phạm vi tuyên truyền đến nhiều nhóm đối tượng. Ngoài ra, 8 bảng chỉ dẫn đã được lắp đặt tại các điểm nhạy cảm. UBND phường Bắc Nha Trang phối hợp tăng cường phát thanh, đồng thời gửi văn bản tuyên truyền đến các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn các phường Nha Trang.
Một trong những giải pháp hiệu quả đang được áp dụng là giăng dây phân vùng tạm thời vào khung giờ cao điểm khi thủy triều rút, nhằm hạn chế người dân và du khách tiếp cận khu vực rạn san hô. Việc này được thực hiện đều đặn vào các ngày cuối và đầu tháng âm lịch.
Cùng với đó, Ban Quản lý vịnh Nha Trang đang xây dựng lực lượng tuần tra bảo vệ 24/24 giờ, tăng cường giám sát và xử lý các hành vi xâm phạm môi trường biển. Công tác quan trắc và xử lý sinh vật địch hại cũng được duy trì đều đặn, bao gồm bắt sao biển gai – loài ăn san hô, và nhặt rác đáy biển định kỳ mỗi tuần.
Kết quả bước đầu cho thấy, ý thức bảo vệ môi trường biển của người dân khu vực Hòn Chồng đã được nâng cao. Đa số chấp hành các quy định, không xâm phạm vùng rạn san hô. Công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng là một trong những giải pháp đồng bộ đang được triển khai để bảo vệ rạn san hô Hòn Chồng.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, ngoài áp lực từ con người, các yếu tố tự nhiên như nhiệt độ nước biển tăng cao từ tháng 6 đến tháng 8 hàng năm, tình trạng tẩy trắng san hô, bão lũ, hay sự phát triển của sinh vật gây hại như sao biển gai (Acanthaster planci), ốc ăn san hô (Drupella cornus)... vẫn là mối đe dọa thường trực đối với hệ sinh thái biển nơi đây.
Do đó, việc tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương và cộng đồng là yếu tố then chốt để bảo vệ lâu dài các rạn san hô tại Hòn Chồng – vùng sinh cảnh quý giá còn sót lại giữa lòng đô thị ven biển Nha Trang. Quá trình bảo vệ và phục hồi các rạn san hô tại khu vực Hòn Chồng (TP. Nha Trang) không chỉ là nỗ lực mang tính cấp bách nhằm khôi phục hệ sinh thái biển đang bị suy thoái, mà còn là một phần trong định hướng dài hạn của tỉnh Khánh Hòa về phát triển kinh tế biển gắn với bảo tồn tài nguyên.
Hiện nay các rạn san hô của Hòn Chồng đang từng bước được phục hồi.
Hòn Chồng từng là nơi có đa dạng sinh học cao, nhưng nhiều năm qua đã chịu tác động tiêu cực bởi khai thác tận diệt, du lịch tự phát và ô nhiễm môi trường. Trong bối cảnh đó, việc áp dụng các biện pháp như trồng san hô nhân tạo, phân vùng bảo vệ nghiêm ngặt, hạn chế tàu thuyền đi vào khu vực nhạy cảm… đang được tỉnh ưu tiên thực hiện.
Theo kế quả khảo sát vào tháng 10/2024, tại khu vực Hòn Chồng, hệ sinh thái san hô đang phát triển tốt, độ phủ san hô tạo rạn trung bình toàn vùng là 32,4%. Đáng chú ý, trước đó, ngày 7/11/2022, UBND tỉnh Khánh Hoà ban hành Quyết định số 3028/QĐ-UBND về Kế hoạch tổng thể phục hồi vịnh Nha Trang đến năm 2030.
Kế hoạch này đặt mục tiêu phục các diện tích rạn san hô suy thoái, đồng thời tăng cường công tác giám sát, đánh giá đa dạng sinh học biển. Các hoạt động truyền thông cộng đồng, nâng cao năng lực cho lực lượng bảo vệ và kiểm soát khai thác ven bờ cũng được xác định là nhiệm vụ trọng tâm.
Với sự vào cuộc đồng bộ từ chính quyền, cộng đồng và các tổ chức nghiên cứu, Khánh Hòa đang từng bước khôi phục sức sống cho các rạn san hô – tài sản sinh thái quý giá không chỉ của địa phương mà còn của quốc gia. Đây là tiền đề để địa phương tiếp tục phát triển du lịch sinh thái biển theo hướng lâu dài và bền vững, gắn với bảo vệ, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên.
Thuỳ Anh