Trong quá trình chuyển đổi sản xuất nông nghiệp theo hướng xanh và bền vững, xã Yên Sơn đang tập trung triển khai nhiều giải pháp xử lý rác thải ngay tại cộng đồng, coi đây là bước then chốt để cải thiện môi trường và nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp.
Tại các thôn, việc phân loại rác thải nông nghiệp đã được người dân thực hiện thường xuyên hơn. Nhiều hộ gia đình đã mạnh dạn áp dụng mô hình ủ phân hữu cơ từ lá cây, rơm rạ, vỏ quả, tận dụng các chế phẩm sinh học để rút ngắn thời gian ủ và tăng hiệu quả sử dụng. Những mô hình này không chỉ giảm lượng rác phải xử lý mà còn cung cấp nguồn phân bón sạch, góp phần hạn chế tình trạng lạm dụng phân hóa học trong sản xuất.
Bên cạnh đó, chính quyền địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn kỹ thuật và xây dựng các điểm thu gom tránh gây ô nhiễm nguồn nước, đất canh tác. Một số hợp tác xã và nhóm nông dân nòng cốt đã tham gia thử nghiệm mô hình tái chế phụ phẩm nông nghiệp thành vật liệu hữu ích hoặc sản phẩm hỗ trợ canh tác.
Người dân Yên Sơn ủ rác thải sinh hoạt thành phân hữu cơ. (Ảnh minh hoạ).
Sự thay đổi từ nhận thức đến hành động đang giúp Yên Sơn định hình một hướng đi mới, phù hợp với xu thế nông nghiệp xanh, tuần hoàn, đặt nền tảng để địa phương phát triển sản xuất an toàn, bền vững. Tại xã Yên Sơn, Dự án tuyên truyền, vận động nông dân xử lý rác thải được triển khai thực hiện từ năm 2023 và duy trì đến nay đã đem lại hiệu quả trong việc “xanh hóa” rác thải nông nghiệp. Theo lãnh đạo Hội Nông dân xã Yên Sơn: Dự án bên cạnh việc tuyên truyền, thay đổi nhận thức của người làm nông nghiệp còn tập trung vào triển khai các mô hình áp dụng đồng bộ giải pháp kỹ thuật sinh học và hữu cơ.
Trong đó tập trung vào 5 kỹ thuật xử lý rác thải thân thiện với môi trường, hình thành một chu trình khép kín và giảm thiểu tối đa chất thải ra môi trường. Theo đó, 5 giải pháp kỹ thuật cốt lõi được nông dân xã Yên Sơn áp dụng và triển khai trong thời gian qua gồm: Lên men phụ phẩm cây trồng để chuyển hóa các loại phế phẩm nông nghiệp thành nguồn thức ăn giàu dinh dưỡng cho chăn nuôi; Ủ phân hữu cơ từ các phụ phẩm cây trồng và chất thải vật nuôi, tạo ra nguồn phân bón chất lượng cao, an toàn; Nuôi gà trên đệm lót sinh học dày nhằm phân giải chất thải ngay tại chuồng trại, giảm thiểu mùi hôi và cải thiện môi trường chăn nuôi; Nuôi sâu canxi để tiêu thụ rác thải hữu cơ quy mô lớn và cấp nguồn protein chất lượng cao cho chăn nuôi; Nuôi trùn quế để tạo ra phân bón có giá trị dinh dưỡng cao và tạo nguồn thức ăn cho vật nuôi.
Bằng các kỹ thuật này, mô hình đã tiết kiệm chi phí cho việc thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải của địa phương. Đồng thời, dự án cũng đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao ý thức của hội viên nông dân và cộng đồng. Việc áp dụng các kỹ thuật xử lý rác thải theo hướng thân thiện với môi trường đã giúp cho các hộ dân giảm chi phí đầu vào trong quá trình sản xuất nông nghiệp.
Các mô hình không chỉ là giải pháp xử lý chất thải đơn thuần mà còn là nền tảng vững chắc để xã Yên Sơn xây dựng thành công các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn, thúc đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững.
Trước đó, Dự án “Tuyên truyền, vận động nông dân xử lý rác thải tại Việt Nam, góp phần vào nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính của cộng đồng quốc tế” triển khai tại nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước. Tại Tuyên Quang, Dự án được Hội Nông dân tỉnh triển khai từ năm 2022 tại một số địa phương trong đó có xã Yên Sơn.
Dự án tập trung tuyên truyền, vận động, hướng dẫn hội viên nông dân áp dụng 5 giải pháp kỹ thuật xử lý rác thải hữu cơ thân thiện với môi trường. Nhờ đó, góp phần nâng cao nhận thức của hội viên, nông dân về bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, từng bước thay đổi hành vi trong phân loại, xử lý rác thải thân thiện với môi trường.
Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường Tuyên Quang, lượng phân bón sử dụng trong sản xuất nông nghiệp của tỉnh ước khoảng 58 nghìn tấn phân bón vô cơ. Mức độ sử dụng phân bón vô cơ của người nông dân Việt Nam nói chung và trên địa bàn tỉnh nói chung cao hơn nhiều quốc gia và gấp ba lần trung bình của thế giới.
Mô hình nuôi sâu canxi để tiêu thụ rác thải hữu cơ. (Ảnh: BĐ).
Tình trạng bón phân mất cân đối, không đúng kỹ thuật là nguyên nhân chính dẫn tới hiệu suất sử dụng phân bón thấp, chỉ đạt 40 - 45% đối với phân đạm, 25 - 30% đối với phân lân và 55 - 60% đối với phân kali. Điều này gây thất thoát kinh tế, làm ô nhiễm đất, ô nhiễm nguồn nước, tăng phát thải khí nhà kính và ảnh hưởng tới chất lượng nông sản.
Trước tình hình trên, nhằm xây dựng nền nông nghiệp bền vững, có trách nhiệm, theo hướng tuần hoàn và tăng trưởng xanh, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã phê duyệt Đề án phát triển sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050.
Theo Đề án, tầm nhìn đến 2050, phấn đấu Việt Nam trở thành quốc gia có tỷ lệ sử dụng phân bón hữu cơ cao trong khu vực, diện tích trồng trọt sử dụng phân bón hữu cơ chiếm 50%; 80% số tỉnh, thành phố xây dựng được mô hình sử dụng phân bón hữu cơ gắn với chuỗi giá trị đối với các sản phẩm chủ lực, đặc sản có lợi thế của địa phương; 100% nguồn nguyên liệu sẵn có từ trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, rác thải sinh hoạt… được sử dụng làm phân bón hữu cơ trong cả quy mô nông hộ và sản xuất công nghiệp.
Những kết quả bước đầu trong xử lý rác thải nông nghiệp tại xã Yên Sơn cho thấy hướng đi này không chỉ khả thi mà còn mang lại lợi ích rõ nét về môi trường, kinh tế và chất lượng sống của người dân. Việc biến phụ phẩm thành tài nguyên, giảm thiểu ô nhiễm đất và nguồn nước đã góp phần cải thiện môi trường sản xuất, tạo nền tảng cho quá trình xây dựng nền nông nghiệp thân thiện với thiên nhiên.
Đây cũng là cơ sở để địa phương tiếp tục triển khai các mô hình sản xuất sạch, phát triển sản phẩm nông nghiệp an toàn đáp ứng nhu cầu thị trường. Tuy nhiên, để duy trì và mở rộng kết quả, Yên Sơn cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nhân rộng các mô hình hiệu quả, hỗ trợ kỹ thuật cho nông dân và tăng cường kết nối với các đơn vị nghiên cứu nhằm ứng dụng công nghệ phù hợp. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu tác động ngày càng rõ rệt, việc xây dựng mô hình nông nghiệp xanh không chỉ là lựa chọn mà còn là yêu cầu tất yếu đối với các địa phương.
Minh An