[Hóa giải ô nhiễm tại TP. HCM] Đô thị đáng sống không thể thiếu lối sống xanh (Bài 4 – hết)

Nhiều năm qua, TP. HCM giữ vai trò động lực tăng trưởng của cả nước, khẳng định vị thế là một trong hai đầu tàu kinh tế. Những con số tích cực trong phát triển kinh tế-xã hội của thành phố là minh chứng cho sự phục hồi mạnh mẽ, sẵn sàng bứt phá trong kỷ nguyên mới. Năm 2024, tăng trưởng GRDP đạt gần 7,2%; thu ngân sách trên địa bàn cả năm lần đầu vượt hơn 500 nghìn tỷ đồng, tăng 12% so với năm 2023, đóng góp khoảng 27% tổng thu ngân sách cả nước. Trong 6 tháng đầu năm 2025, GRDP TP. HCM ước tính tăng 7,82% so với cùng kỳ năm 2024. Thu ngân sách ước đạt 322.000 tỷ đồng, đạt hơn 62% dự toán.

Ô nhiễm môi trường đặc biệt là ô nhiễm không khí kéo dài ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển của TP. HCM. Ảnh minh họa

Tuy nhiên, TP. HCM là đô thị đặc biệt, việc phát triển kinh tế luôn tác động lớn đến hạ tầng giao thông, đô thị, nhất là môi trường. Tình trạng ùn tắc giao thông, ngập úng, ô nhiễm nguồn nước tại kênh rạch và nhất là ô nhiễm không khí kéo dài suốt nhiều năm qua...đã trở thành rào cản trong lộ trình tiến tới mục tiêu trở thành đô thị xanh - sạch - đẹp - thân thiện. Chắc không cần phải viện dẫn số liệu vì mỗi người dân đều cảm nhận được những vấn đề môi trường bức thiết trên địa bàn thành phố. Chất lượng môi trường khu vực nội đô đang ngày càng diễn biến phức tạp, tác động trực tiếp đến cuộc sống, ảnh hưởng đến sức khỏe của mỗi người. Chính điều này khiến TP. HCM cần phải quyết liệt “hóa giải” tình trạng ô nhiễm.

Ngày 30/12/2022, Trung ương ban hành Nghị quyết 31-NQ/TW về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP. HCM đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Một trong những nội dung Nghị quyết nêu rõ: Thực hiện đồng bộ, hiệu quả các giải pháp cải thiện chất lượng không khí, xử lý rác thải, nước thải; Đẩy mạnh phát triển mảng xanh đô thị; Đầu tư hoàn thiện hệ thống cấp nước, thoát nước, chống ngập, xử lý chất thải; giải quyết cơ bản tình trạng ngập nước, ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, nước biển dâng...

Quy hoạch TP. HCM thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 cũng xác định phương án bảo vệ môi trường môi trường trên địa bàn thành phố thông qua việc phân thành các vùng bảo vệ nghiêm ngặt, vùng hạn chế phát thải và vùng khác; dựa trên các tiêu chí về yếu tố nhạy cảm về môi trường và tính dễ bị tổn thương trước tác động của ô nhiễm môi trường với mục tiêu kiểm soát hoạt động xả nước thải, khí thải ra môi trường. Phát triển cơ sở hạ tầng, thiết bị, mạng lưới quan trắc cho từng loại môi trường; xây dựng trạm quan trắc môi trường tự động và liên tục, quan trắc môi trường nước và trạm quan trắc môi trường không khí.

Ngoài ra, tại Quy hoạch tổng thể quan trắc môi trường Quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 vừa được Thủ tướng phê duyệt, Hà Nội và TP. HCM là hai địa phương được bổ sung số điểm/trạm quan trắc không khí nhiều nhất. Tại TP. HCM, bên cạnh 6 trạm/điểm quan trắc đã có trong mạng lưới quốc gia sẽ được bổ sung 12 trạm/điểm quan trắc mới, đặt tại nút giao thông vành đai 2 và cao tốc Long Thành - Dầu Giây, ngã tư Bốn Xã, khu công nghiệp Tây Bắc Củ Chi, vòng xoay Lăng Cha Cả, Cầu Vượt trạm 2, nhà thờ Đức Bà, vòng xoay Lý Thái Tổ, khu công nghiệp Vĩnh Lộc, đường vào bãi rác Đa Phước, khu dân cư Phú Mỹ Hưng, Hai trạm mới được thiết lập là trạm Tân Phú và trạm khí Bình Chánh. 

TP. HCM quyết liệt triển khai giải pháp để “hóa giải” ô nhiễm không khí trên địa bàn. Ảnh minh họa.

Thời gian qua, Đảng, Nhà nước quan tâm và chỉ đạo quyết liệt về quản lý môi trường không khí. Tuy nhiên, ô nhiễm không khí tại nhiều địa phương trên toàn quốc tiếp tục có chiều hướng gia tăng cả về quy mô lẫn mức độ, nhất là tại các thành phố lớn, như: Hà Nội, TP. HCM, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội, cuộc sống và sức khỏe người dân.

Để giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu UBND TP. Hà Nội, UBND TP. HCM khẩn trương triển khai các nhiệm vụ giải pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm để trong 5 năm tới đạt mục tiêu chỉ số ô nhiễm không khí (AQI) ở ngưỡng an toàn với sức khỏe con người.

Trong đó, nhấn mạnh đến việc thực hiện lộ trình chuyển đổi xanh trong giao thông công cộng, tổ chức các biện pháp điều tiết phương tiện giao thông hợp lý, thu hồi, loại bỏ phương tiện cơ giới lạc hậu, cũ, nát không đủ tiêu chuẩn lưu hành gây ô nhiễm môi trường; nghiên cứu giải pháp về khu vực phát thải thấp tại địa phương, triển khai khi có đủ điều kiện. Những văn bản pháp lý trên là cơ sở để TP. HCM xây dựng, triển khai các giải pháp nhằm giảm ùn tắc, ngập úng, giảm ô nhiễm môi trường nói chung, ô nhiễm không khí nói riêng.

Phát triển giao thông xanh là giải pháp quan trọng để TP. HCM hiện thực hóa mục tiêu đô thị xanh, bền vững. Ảnh minh họa.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. HCM, một trong những thách thức lớn trong công tác bảo vệ môi trường ở thành phố là thay đổi nhận thức của cộng đồng. Nhất là trong bối cảnh, TP. HCM đang đề xuất nhiều giải pháp để cải thiện chất lượng môi trường không khí trong đó có việc chuyển đổi phương tiện. Đề xuất này nếu được thông qua chắc chắc sẽ ảnh hưởng đến nhiều đối tượng mà trước tiên là các tài xế xe công nghệ, giao hàng và những xe phát thải cao sẽ bị cấm lưu thông tại khu vực trung tâm thành phố... Biết là vậy nhưng không thể không làm, bởi không quyết liệt triển khai thì thành phố sẽ không thể “hóa giải” được tình trạng ô nhiễm không khí.

Suốt nhiều năm qua, vấn đề ô nhiễm môi trường vẫn cứ dai dẳng “đeo bám” TP. HCM. Nhiều giải pháp, chính sách đã được đưa ra cho thấy những tín hiệu tích cực trong đó có việc phát triển mạng lưới giao thông công cộng. TP. HCM đang đứng trước nhiều cơ hội chuyển mình, đặc biệt sau khi mở rộng địa giới hành chính, trở thành một siêu đô thị. Thời điểm này, với những chính sách đột phá nhất là trong lĩnh vực giao thông được kỳ vọng sẽ giúp TP. HCM tiến gần hơn với mục tiêu đô thị “đáng sống”.

TP. HCM đã xác định rõ giao thông đường bộ là một trong những nguồn gây ô nhiễm không khí chính. Vì vậy, việc triển khai các giải pháp để quản lý phương tiện, ngăn chặn nguồn phát thải là điều tất yếu cần phải làm. Qua tìm hiểu, phần lớn người dân trên địa bàn thành phố ủng hộ với những giải pháp trong thời gian tới TP. HCM sẽ làm nhưng cũng băn khoăn về cơ chế chính sách hỗ trợ chuyển đổi cũng như hạ tầng kỹ thuật. Trước những băn khoăn của người dân, các cơ quan chức năng cũng đã và đang xây dựng kế hoạch (cơ chế chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện, xây dựng hạ tầng kỹ thuật, mở rộng mạng lưới phương tiện công cộng…), chuẩn bị các điều kiện cần thiết để sẵn sàng bước vào cuộc “cách mạnh xanh” trong lĩnh vực giao thông. 

Việc đưa ra lộ trình cho chuyển đổi phương tiện, kiểm soát phát thải... không chỉ đơn thuần là giải quyết bài toán ô nhiễm môi trường không khí, giảm tình trạng ùn tắc giao thông, mà chính quyền thành phố kỳ vọng thông qua chính sách đột phá, tác động lớn sẽ góp phần thay đổi tư duy, nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường và từ đó sẽ hình thành “lối sống xanh” trong cộng đồng dân cư. Chỉ khi nào người dân tự ý thức cần phải thay đổi, cần phải hành động thì những chính sách mới đi vào cuộc sống, phát huy hiệu quả.

Những gì mà chính quyền thành phố đã, đang quyết tâm thực hiện rất cần sự chung tay, chung sức đồng lòng từ người dân. Nếu không mạnh mẽ, không chấp nhận thay đổi những thói quen gây hại, có lợi trước mắt thì mục tiêu đưa TP. HCM trở thành đô thị xanh, văn minh – hiện đại, đáng sống khó có thể thực hiện.

[Hóa giải ô nhiễm tại TP. HCM] Chính quyền nỗ lực, người dân cần đồng hành (Bài 3)

[Hóa giải ô nhiễm ở TP. HCM] Khuyến khích, hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông xanh (Bài 2)

[Hóa giải ô nhiễm ở TP. HCM] Kiên định mục tiêu phát triển kinh gắn bảo vệ môi trường (Bài 1)

NGỌC LINH và CTV