Để các dự án xử lý rác sinh hoạt đi vào hiệu quả

Công nghệ là tiêu chí quan trọng nhất để xử lý chất thải rắn hiệu quả. Tuy nhiên, không phải cứ áp dụng công nghệ xử lý tiên tiến, hiện đại nhất của nước ngoài là phù hợp bởi đặc thù chất thải rắn chưa qua phân loại tại Việt Nam rất khác biệt. Cần tùy theo đặc thù của từng địa phương để lựa chọn công nghệ phù hợp nhằm đảm bảo tính bền vững và tạo ra hiệu quả tốt nhất.

Nhiều địa phương dù lượng chất thải phải xử lý không lớn nhưng suất đầu tư vào công nghệ quá lớn, không phù hợp với tình hình thực tiễn. Ví dụ thực tế như công nghệ đốt rác thu hồi năng lượng chỉ nên áp dụng cho các địa phương có lượng rác cần đốt trên 500 tấn/ngày, dưới công suất này sẽ trở nên lãng phí và tốn kém. Tuy nhiên, rất nhiều tỉnh đầu tư công nghệ này như các thành phố lớn. Bên cạnh đó, trong quá trình vận chuyển chất thải chưa đồng bộ dẫn đến việc khi áp dụng công nghệ, kỹ thuật tiên tiến của nước ngoài không đạt được các mục tiêu về kỹ thuật lẫn kinh tế, không hiệu quả. Do vậy, việc quy hoạch, công nghệ xử lý chất thải rắn phải tính đến dư địa cho ứng dụng như công nghệ sinh học.

Việc ứng dụng công nghệ xử lý chất thải rắn cần được xem xét, tính toán phù hợp với điều kiện đặc trưng của từng vùng miền, địa phương. Đặc biệt là với chất thải rắn sinh hoạt ở nước ta có độ ẩm cao, lẫn nhiều tạp chất, phân loại đầu nguồn chưa tốt… Do đó, công nghệ xử lý chất thải rắn phù hợp với Việt Nam phải khắc phục được những nhược điểm trên và có giá thành đầu tư phù hợp.

Mặt khác, tư duy quản lý chất thải rắn có nhiều thay đổi, từ “tiêu hủy” đến “quản lý” rồi “quản lý tổng hợp”, từ “chất thải’ đến “coi chất thải là tài nguyên”, từ nền “kinh tế tuyến tính” sang “nền kinh tế tuần hoàn”. Trong đó các giải pháp giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế chất thải được coi là những biện pháp hữu hiệu để giảm khối lượng rác thải phải chôn lấp, từ đó tiết kiệm nguồn tài nguyên quý giá, giảm các nguy cơ về môi trường. Do đó, lựa chọn công nghệ vẫn cần nghiên cứu căn cơ các vấn đề liên quan đến tái chế, tái sử dụng.

Nhiều vấn đề liên quan khác trong xử lý rác thải sinh hoạt cần quan tâm

Khó khăn lớn nhất hiện nay là kêu gọi xã hội hóa để xây dựng các nhà máy xử lý rác thải đốt, phát điện. Đơn giá xử lý thấp, quá trình đầu tư dài, chủ trương đường lối chưa thật sự gợi mở… gây khó khăn nhiều cho việc đầu tư xã hội hóa vào hoạt động xử lý rác thải. Chính từ việc không có đơn vị cạnh tranh, không có doanh nghiệp đầu tư đã phần nào khiến giá thành xử lý chất thải có nhiều ảnh hưởng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của các dự án.

Bên cạnh đó, việc phân loại, xử lý rác tại các nhà máy còn khó khăn cũng là việc khiến đơn giá xử lý rác thải, chất lượng xử lý rác thải thay đổi. Phân loại rác tại nguồn không tốt, chưa triệt để dẫn đến hiệu suất xử lý của nhà máy không cao, bội chi kinh phí cho các công tác phân loại thứ cấp…

Để đầu tư các dự án điện rác hay các nhà máy xử lý rác thải mới, bài học không chỉ dừng lại ở Ninh Bình mà còn ở các địa phương khác trên cả nước. Muốn các dự án xử lý rác thải mang đến hiệu quả như kỳ vọng cần phải thật sự nắm vững nội dung yêu cầu về kỹ thuật bảo vệ môi trường đối với điểm tập kết trạm trung chuyển chất thải rắn sinh hoạt; yêu cầu kỹ thuật về bảo vệ môi trường đối với phương tiện vận chuyển chất thải, rác sinh hoạt; chủ động tiêu chí về công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt; nghiên cứu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt phù hợp với công nghệ và địa phương; hình thức để định giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng hoặc thể chất, thể tích chất thải; phương pháp định giá dịch vụ xử lý chất thải rắn sinh hoạt áp dụng đối với các nhà đầu tư và cung cấp dịch vụ xử lý chất thải…

Cùng với đó, các cơ quan hữu quan cần thống nhất công nghệ lựa chọn để mời thầu; đánh giá những khó khăn, vướng mắc, những dữ liệu đầu vào còn thiếu trong quá trình xây dựng đơn giá theo phương pháp định mức kinh tế - kỹ thuật; xác định đơn giá xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo phương pháp tính toán của Sở Nông nghiệp và Môi trường các địa phương.