Cần giải pháp đồng bộ, lâu dài bảo vệ môi trường sau thu hoạch nông nghiệp

Hiện nay, tại một số địa phương trên cả nước nói chung và tại TP.Huế nói riêng, nông dân vẫn giữ thói quen đốt rơm rạ ngay tại ruộng sau khi thu hoạch lúa. Mặc dù, việc này giúp nông dân đỡ vất vả nhưng lại ảnh hưởng khá lớn đến cộng đồng, nhất là gây ô nhiễm không khí.

Thông thường, vào khoảng tháng 5 – 6 hàng năm, sau khi bắt đầu vụ thu hoạch lúa, nhiều cánh đồng lại nghi ngút khói do việc đốt rơm rạ. Việc đốt rơm rạ một cách bừa bãi gây ra rất nhiều tác hại xấu tới môi trường như: ô nhiễm không khí, biến đổi khí hậu và ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống và sức khỏe của con người. Bên cạnh đó, việc đốt rơm, rạ ngoài đồng còn gây nguy cơ cháy nổ cao, nhất là đốt ở những nơi sát khu dân cư, hệ thống đường truyền tải điện…

Rơm rạ dù là phế phẩm nông nghiệp nhưng vẫn có thể tận dụng làm thức ăn cho trâu bò, phủ bề mặt chống xói mòn đất, giữ độ ẩm cho rau màu, làm phân bón hữu cơ, trồng nấm. Tuy vậy, đa phần nông dân do chưa am hiểu các kỹ thuật xử lý rơm rạ để dùng trong đời sống, sản xuất nên buộc phải đốt bỏ sau mỗi vụ thu hoạch lúa khiến nguồn tài nguyên bị lãng phí.

Thói quen đốt rơm rạ sau thu hoạch gây ô nhiễm môi trường nông thôn. (Ảnh: KC). 

Trước thực trạng trên, mặc dù nhà nước và các cơ quan chức năng trên địa bàn TP.Huế đã nghiêm túc xử lý, xử phạt hành vi đốt rơm rạ, tuy nhiên người dân vẫn chưa nâng cao ý thức. Cụ thể, một số nông dân tại các địa phương trên địa bàn TP. Huế đã bị lực lượng chức năng phạt hành chính vì đốt rơm rạ trên đồng gây ô nhiễm môi trường (ONMT).

Các nông dân cho rằng, họ bị phạt là đúng, nhưng trước mắt, chính quyền địa phương và ngành chức năng cần tập trung đẩy mạnh tuyên truyền, vận động, nhắc nhở người dân để thay đổi thói quen, sau đó xử phạt cũng chưa muộn. Bên cạnh đó, theo chia sẻ của người dân, sau khi thu hoạch vụ lúa Đông Xuân năm 2025, để kịp cày ải đất chuẩn bị cho vụ mới, nhiều nông dân trên địa bàn TP. Huế có thói quen đốt rơm rạ ngay giữa đồng.

Để nâng cao nhận thức cho nông dân, TP.Huế đã tăng cường kiểm tra, xử phạt các hành vi đốt rơm rạ giữa đồng. Đơn cử, tại phường Hương Chữ (TX. Hương Trà), 5 nông dân khi đang đốt rơm rạ giữa đồng đã bị chính quyền địa phương và ngành chức năng phát hiện, xử phạt hành chính (XPHC) 2,5 triệu đồng/người. Tiếp đó, tại phường Dương Nỗ (quận Thuận Hóa), 4 nông dân cũng bị chính quyền địa phương và ngành chức năng XPHC vì hành vi đốt rơm rạ giữa đồng… Thực tế, việc người nông dân đốt rơm rạ giữa đồng sau mỗi kỳ thu hoạch lúa là thói quen lâu nay. Theo người trồng lúa, việc đốt rơm rạ đỡ đi một phần chi phí thu gom để tiếp tục cày ải, chuẩn bị cho vụ trồng lúa mới.

Theo chia sẻ của người nông dân, khoảng thời gian từ thời điểm kết thúc vụ Đông Xuân đến gieo sạ vụ Hè Thu rất ngắn, chỉ 10 đến 15 ngày. Nếu lượng rơm rạ trên đồng chưa được dọn sạch, máy cày sẽ bị vướng, không cày sâu đất được, ảnh hưởng đến sự phát triển của hạt giống khi gieo sạ.

Để hạn chế, tiến tới bỏ thói quen đốt rơm rạ trên cánh đồng gây ONMT, chính quyền các địa phương đã liên tục tuyên truyền, nhắc nhở người dân không nên đốt rơm rạ. Tuy nhiên, không phải ai cũng ý thức được việc làm này. Cứ thế, việc tràn lan khói bụi, ONMT vì đốt rơm rạ mỗi khi mùa thu hoạch xong càng trở nên phổ biến.

Lãnh đạo UBND phường Dương Nỗ, quận Thuận Hóa chia sẻ, để hạn chế tình trạng người dân đốt đồng, địa phương đã lập hai tổ tuần tra và hợp đồng 10 máy cuốn rơm nhằm giải quyết nhu cầu xử lý rơm rạ sau thu hoạch của người dân. Thế nhưng, địa phương vẫn có người bị xử phạt hành chính do đốt rơm rạ gây khói bụi, ONMT. Từ thực tế ở Dương Nỗ, các địa phương khác trên địa bàn TP. Huế cũng cần thành lập những tổ tuần tra nhắc nhở, xử lý người dân cố tình đốt rơm rạ trên đồng.

Từ bỏ thói quen đốt rơm rạ góp phần canh tác nông nghiệp theo hướng xanh, giảm phát thải. (Ảnh: KC). 

Đồng thời, phối hợp với các HTX nông nghiệp để hợp đồng máy cuộn rơm phục vụ nhu cầu người dân mỗi khi đến mùa thu hoạch lúa. Thực tế cho thấy, không phải địa phương nào cũng có số lượng máy cuốn rơm nhiều như ở Dương Nỗ, mà mỗi địa phương chỉ có từ 2 đến 3 máy cuộn rơm. Vì vậy, nếu người nông dân có nhu cầu sẽ không đủ máy cuộn rơm, điều này dẫn đến việc đốt đồng tràn lan là điều khó tránh khỏi.

Do đó, Chính quyền địa phương cần tính toán hỗ trợ người trồng lúa trong việc thu gom rơm rạ, kết hợp với tuyên truyền, nhắc nhở. Nếu người dân tiếp tục cố tình đốt rơm rạ gây ONMT, cần xử lý để răn đe với những hộ dân khác, từ đó bỏ dần thói quen đốt rơm rạ của người dân. Ngoài ra, các chế phẩm sinh học xử lý rơm rạ được Sở Nông nghiệp và Môi trường hỗ trợ đến các địa phương có diện tích trồng lúa lớn và cử cán bộ kỹ thuật phối hợp hướng dẫn trực tiếp người dân cách sử dụng hiệu quả chế phẩm cũng là một trong những giải pháp quan trọng để tiến tới bỏ dần thói quen đốt rơm rạ. Mục tiêu cuối cùng không chỉ là xử phạt hành chính, mà quan trọng hơn đó là thay đổi được thói quen không đốt rơm rạ sau mỗi kỳ thu hoạch lúa của người dân.

Trước đó, ngày 5/5/2025, Phó Chủ tịch UBND TP. Huế đã ký Công văn số 5178/UBND-NN về việc hạn chế đốt rơm, rạ, phế phụ phẩm nông nghiệp sau thu hoạch. Công văn yêu cầu Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các địa phương khuyến cáo người dân ứng dụng các chế phẩm sinh học xử lý rơm, rạ, phụ phẩm nông nghiệp sau thu hoạch thành phân bón hữu cơ phục vụ nông nghiệp, góp phần giảm thiểu ONMT.

Công văn nêu rõ, Chủ tịch UBND cấp xã chịu trách nhiệm trực tiếp nếu để xảy ra tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch lúa xảy ra trên địa bàn; phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ thiết lập đường dây nóng và đẩy mạnh ứng dụng Hue-S để tiếp nhận phản ánh của các cá nhân, tổ chức về tình trạng đốt rơm rạ trên đồng ruộng để kịp thời có biện pháp xử lý.

Ngoài ra, Nghị định 45 ngày 7/7/2022 của Chính phủ quy định về xử phạt hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Hành vi đốt rơm rạ, ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe của người dân sẽ bị xử phạt. Tại khoản 1, Điều 41 của Nghị định quy định, xử phạt tiền từ 2,5 - 3 triệu đồng đối với hành vi đốt rơm rạ ngoài trời.

Thay đổi thói quen đốt rơm rạ sau khi thu hoạch tại TP.Huế nói riêng và nông dân cả nước nói chung, không chỉ là yêu cầu cấp thiết trước thực trạng ONMT gia tăng, mà còn là bước đi quan trọng hướng tới nền nông nghiệp xanh và bền vững. Để làm được điều đó, cần sự vào cuộc đồng bộ của các cấp chính quyền, ngành chuyên môn và sự đồng thuận của người dân. Khi có cơ chế hỗ trợ phù hợp, giải pháp khả thi và nâng cao nhận thức cộng đồng, thói quen cũ sẽ dần được thay thế bằng những cách làm thân thiện với môi trường, góp phần bảo vệ sức khỏe và chất lượng sống của cả cộng đồng.

Trung Thành