Từ chuyển đổi số đến chuyển đổi xanh, loạt giải pháp kép nhằm bảo vệ môi trường

Đường Hà Nội mịt mù khói bụi vì ô nhiễm môi trường. Ảnh: Tùng Giang

Chuyển đổi xanh và chuyển đổi số là hai trụ cột song hành

Trong nhiều năm, Hà Nội thường xuyên nằm trong nhóm những thành phố ô nhiễm không khí nhất thế giới. Chỉ số bụi mịn PM2.5 nhiều thời điểm vượt chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và làm tổn hại hình ảnh Thủ đô vốn đang hướng đến mục tiêu xanh, văn minh và hiện đại.

Không khí Hà Nội đặc quánh do bụi mịn. Ảnh: Tùng Giang

Xe cũ nát chạy trên đường phố Hà Nội. Ảnh: Hải Nguyễn

Để giải quyết các vấn đề ô nhiễm, các biện pháp triển khai như thí điểm vùng phát thải thấp (LEZ) và phát triển hệ thống giao thông công cộng như metro, xe buýt điện, cùng hệ thống xe đạp công cộng, đều dựa trên nền tảng công nghệ và có thể được xem là những bước đi song hành với chuyển đổi số để đạt mục tiêu bền vững.

Trao đổi với Lao Động, PGS.TS Bùi Thị An - Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng - cho biết, chuyển đổi xanh hướng đến mục tiêu giảm phát thải, tiết kiệm và sử dụng hiệu quả tài nguyên, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Trong khi đó, chuyển đổi số đóng vai trò là công cụ nền tảng giúp tối ưu quy trình, quản lý dữ liệu môi trường minh bạch, tăng hiệu quả hoạt động và giảm chi phí xã hội.

Sự kết hợp của hai yếu tố này không chỉ giúp Việt Nam đáp ứng các cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh, nâng cao thương hiệu quốc gia và khả năng chống chịu trước những tác động môi trường.

Theo PGS.TS Bùi Thị An, chuyển đổi xanh đang trở thành xu hướng tất yếu của thế giới và cũng là mục tiêu quan trọng đối với Việt Nam trong tiến trình phát triển bền vững. Để quá trình này đạt hiệu quả, chuyển đổi số phải được xem là nền tảng không thể thiếu. Công nghệ số sẽ giúp quản trị đô thị, quản lý địa phương minh bạch và hiệu quả hơn, tiết kiệm thời gian và nguồn lực.

PGS.TS Bùi Thị An. Ảnh: Hải Nguyễn

"Vấn đề quan trọng hiện nay là làm sao để xã hội hiểu rõ nội hàm của hai khái niệm này, từ đó xây dựng lộ trình phù hợp cho từng lĩnh vực, từng địa phương. Nếu chuyển đổi số là công cụ, thì chuyển đổi xanh chính là mục tiêu lâu dài, phát triển đất nước bền vững về môi trường, đảm bảo an sinh xã hội và chất lượng sống. Xanh ở đây là bảo đảm các yếu tố môi trường được đặt lên hàng đầu trong mọi hoạt động kinh tế", bà An phân tích.

Giao thông là lĩnh vực mũi nhọn cần chuyển đổi

Ngày 12.7 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 20/CT-TTg với hệ thống giải pháp đồng bộ, yêu cầu các bộ, ngành và địa phương triển khai quyết liệt trong công tác bảo vệ môi trường, nhằm đưa đất nước tiến tới phát triển bền vững.

Chỉ thị số 20 tập trung vào chuyển đổi xanh thông qua các biện pháp cấp bách để giải quyết ô nhiễm môi trường, nổi bật là việc cấm xe máy chạy nhiên liệu hóa thạch trong Vành đai 1 Hà Nội từ năm 2026 và mở rộng dần trong tương lai.

Theo các nhà nghiên cứu về môi trường, giao thông là một trong những nguồn phát thải lớn nhất, góp phần làm gia tăng ô nhiễm không khí. Thay thế, chuyển đổi phương tiện xanh được xem là tất yếu để giảm ô nhiễm do nguồn giao thông.

Phương tiện xanh bao gồm xe buýt điện, xe sử dụng năng lượng sạch thay thế dần cho phương tiện dùng nhiên liệu hóa thạch. Cùng với đó, hạ tầng xanh phải được đầu tư đồng bộ, từ hệ thống trạm sạc điện an toàn, thuận tiện đến bãi đỗ xe phù hợp cho người dân.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa lộ trình này cần chính sách hỗ trợ cụ thể, đồng bộ và phù hợp từng địa phương. Người dân phải có điều kiện tiếp cận dễ dàng với phương tiện xanh, từ giá cả, dịch vụ cho tới hạ tầng.

Hà Nội hiện cũng đã đặt mục tiêu rõ ràng, từng bước loại bỏ xe máy và ôtô chạy xăng, dầu tại các khu vực trung tâm, mở rộng dần ra các tuyến vành đai. Đây là bước đi mạnh mẽ hướng tới hình thành vùng phát thải thấp, cải thiện chất lượng không khí cho hàng triệu người dân.

Mặt nước hồ Tây gần như “biến mất“, ẩn hiện trong lớp không khí đục ngầu. Ảnh: Tùng Giang

Tuy nhiên, thách thức không nhỏ nằm ở hạ tầng và nguồn lực. Để người dân từ bỏ xe cá nhân là xe chạy nhiên liệu hóa thạch, hệ thống giao thông công cộng phải thực sự tiện lợi và hiệu quả, bao phủ từ khu dân cư, trường học, bệnh viện cho đến khu công nghiệp.

Cùng với đó là chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư phương tiện sạch, hỗ trợ đổi xe cũ lấy xe mới, trợ giá hoặc ưu đãi vay mua xe điện.

PGS.TS Bùi Thị An cho rằng: “Không thể nói đến việc cấm phương tiện chạy bằng xăng dầu nếu hạ tầng chưa sẵn sàng. Muốn thành công, cần phải có lộ trình cụ thể, đồng bộ và dự trù ngân sách đủ lớn”.

Chỉ thị 20 không chỉ là lời kêu gọi mà còn là bước đi quyết liệt, thể hiện cam kết của Chính phủ trong giải quyết ô nhiễm môi trường. Để hiện thực hóa mục tiêu này, cần sự đồng hành của người dân, doanh nghiệp và toàn xã hội.

Ngày 19.9, báo Lao Động tổ chức Diễn đàn Công nhân lao động vì Môi trường 2025. Diễn đàn với sự tham gia của các nhà quản lý, nhà khoa học cùng đông đảo công nhân lao động - những người trực tiếp làm công tác thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt để cùng bàn và đưa ra giải pháp giúp công tác bảo vệ môi trường, quản lý rác thải được đồng bộ, hiệu quả.

Diễn đàn cũng là tiếng nói đồng hành cùng với mỗi công nhân vệ sinh lao động, với mỗi địa phương để tiếp tục đẩy mạnh công tác bảo vệ môi trường không khí, nguồn nước, thúc đẩy phân loại, biến chất thải thành tài nguyên, xây dựng các mô hình quản lý, xử lý chất thải đô thị và nông thôn đáp ứng các yêu cầu trong tình hình mới.