Chính sách về bảo vệ môi trường trong phát triển bền vững kinh tế biển, kinh tế tuần hoàn

Thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường trong phát triển bền vững kinh tế biển và kinh tế tuần hoàn, các chuyên gia, nhà quản lý đã có những phân tích kết quả, hạn chế và định hướng chiến lược để đưa kinh tế biển Việt Nam bứt phá theo hướng xanh và bền vững.

Theo Cục Biển và Hải đảo Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), điều tra cơ bản là nhiệm vụ then chốt hiện thực hóa Nghị quyết 36 của Trung ương và Chương trình trọng điểm điều tra cơ bản tài nguyên, môi trường biển đến năm 2030 theo Quyết định 28/2020 của Thủ tướng Chính phủ. Với vùng biển rộng hơn 1 triệu km2, gấp 3 lần diện tích đất liền, đường bờ biển dài 3.260 km, Việt Nam sở hữu lợi thế tự nhiên đặc biệt lớn để phát triển kinh tế biển.

Nhiều địa phương đang đẩy mạnh phát triển kinh tế biển. Ảnh minh họa.

Nhiều kết quả điều tra đã được triển khai trong thời gian qua, phục vụ hiệu quả cho quy hoạch tổng hợp vùng bờ, phân vùng chức năng và đánh giá hệ sinh thái biển. Cơ quan chuyên môn đã xây dựng bản đồ địa hình đáy biển cho 182.000 km2 ở tỷ lệ 1/50.000 và 12.500 km2 ở tỷ lệ 1/25.000. Công tác điều tra địa chất - khoáng sản đạt 37,8% ở tỷ lệ 1/500.000; 7,5% ở tỷ lệ 1/100.000 và 0,3% ở tỷ lệ 1/50.000. Trữ lượng vật liệu xây dựng từ cát biển được dự báo khoảng 500 tỉ m3; 62 vùng sa khoáng kim loại với tổng trữ lượng 164 triệu tấn đã được xác định; đồng thời phát hiện 14 vùng khí hydrate và 6 vùng có triển vọng quặng vỏ sắt, mangan.

Việt Nam hiện nằm trong nhóm 16 quốc gia có đa dạng sinh học biển cao nhất thế giới, với hệ thống rừng ngập mặn, thảm cỏ biển và rạn san hô phân bố rộng khắp, đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ bờ và tạo sinh kế bền vững cho người dân ven biển. Kết quả đánh giá năng lượng tái tạo cũng cho thấy tiềm năng điện gió ngoài khơi rất lớn tại Vịnh Bắc Bộ, Nam Trung Bộ và Nam Bộ.

Tuy nhiên, công tác điều tra cơ bản vẫn đối mặt với nhiều khó khăn như thiếu nguồn lực tài chính, tiêu chuẩn kỹ thuật còn hạn chế, công nghệ điều tra chưa đồng bộ, hợp tác quốc tế chưa tương xứng với yêu cầu thực tiễn. Thời gian tới, Việt Nam đặt mục tiêu ưu tiên điều tra biển sâu, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia thống nhất và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại như viễn thám, AI, mô hình hóa và số hóa.

Trong khi đó, theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), ngành đang triển khai đồng bộ các chính sách phát triển nuôi trồng, đặc biệt là Đề án phát triển nuôi biển theo Quyết định 1664. Mục tiêu đến năm 2030, sản lượng nuôi trồng đạt 7 triệu tấn, trong đó nuôi biển đạt 1,45 triệu tấn. Việt Nam hiện có hơn 2.800 cơ sở chế biến thủy sản, tuy nhiên phụ phẩm còn nhiều và chưa được tận dụng hiệu quả. Một số nước đã áp dụng mô hình nuôi kết hợp nhằm giảm ô nhiễm, trong đó rong biển có khả năng hấp thụ lượng lớn nitơ và phốt pho. Cục Thủy sản đề xuất ưu tiên mô hình nuôi IMTA, thúc đẩy công nghệ chế biến phụ phẩm và tăng cường nghiên cứu hợp chất sinh học từ rong biển.

Với địa phương, Quảng Ninh được ghi nhận có nhiều mô hình hiệu quả trong bảo vệ môi trường biển, đảo. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ninh, địa phương đã thay thế 6,85 triệu phao xốp bằng vật liệu thân thiện môi trường, trồng mới và phục hồi 1.290 ha rừng ngập mặn, đồng thời triển khai các mô hình tái sinh rạn san hô với tỷ lệ phục hồi trên 83%. Tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030 giảm tối thiểu 75% rác thải nhựa trên biển, hoàn thiện quy hoạch không gian biển, đảo và thúc đẩy sinh kế gắn với du lịch sinh thái…

Từ thực tiễn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất 3 nhóm nhiệm vụ trọng tâm. Một là, bảo vệ môi trường biển phải là yếu tố then chốt trong phát triển kinh tế biển; kinh tế tuần hoàn cần được xem là mô hình tăng trưởng mới. Cơ quan này kiến nghị xây dựng chương riêng về kinh tế tuần hoàn trong Luật Bảo vệ môi trường sửa đổi.

Hai là, kinh tế tuần hoàn phải được lượng hóa bằng kết quả cụ thể, không dừng ở khẩu hiệu. Các địa phương và doanh nghiệp cần báo cáo rõ lượng rác nhựa giảm được, vật liệu tái chế, mô hình sản xuất chuyển đổi… Ba là, điều tra cơ bản, quan trắc và giám sát biển phải trở thành nền tảng cho quản trị hiện đại, trong đó hệ thống dữ liệu thống nhất, cập nhật theo thời gian thực là yêu cầu bắt buộc…/.

PHẠM DUNG