Theo kết quả điều tra sức khỏe của Viện Chiến lược và Chính sách Y tế (Bộ Y tế), có tới 47% trẻ em Việt Nam sống trong gia đình có người hút thuốc. Nhiều em tiếp xúc với khói thuốc không chỉ ở nhà, mà còn tại nơi công cộng như quán ăn, nhà xe, công viên – những không gian vốn chưa được thực hiện nghiêm túc quy định cấm hút thuốc.
Khói thuốc thụ động chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó 250 chất độc hại và 70 chất gây ung thư. Trẻ em, với hệ hô hấp và hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, là đối tượng chịu tổn thương nặng nề nhất. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 165.000 trẻ em trên toàn cầu chết vì các bệnh liên quan đến khói thuốc thụ động. Tại Việt Nam, chưa có con số chính thức, nhưng các bác sĩ cảnh báo: tình trạng này đang diễn ra nghiêm trọng trong các gia đình có cha hoặc ông hút thuốc lá trong nhà.
Theo Bà Nguyễn Thị Thanh Hòa - Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam - cho biết, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) các bệnh không lây nhiễm (BKLN) là nguyên nhân gây tử vong cho 41 triệu người mỗi năm, chiếm 74% tổng số ca tử vong trên toàn cầu và 77% số đó (khoảng 31,4 triệu) là ở các nước thu nhập thấp và trung bình.
Tại Việt Nam, BKLN chiếm 81% tỷ lệ tử vong và hơn 73% gánh nặng bệnh tật hàng năm, trong số đó có khoảng 41% là tử vong sớm (trước 70 tuổi). Gánh nặng về bệnh tật và tử vong do BKLN gây ra đã trở thành vấn đề toàn cầu, cản trở tiến trình thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững (SDG) mà 193 quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam đã cam kết thực hiện.
Có 3 nhóm yếu tố nguy cơ gây BKLN, đó là: Yếu tố nguy cơ về hành vi, yếu tố nguy cơ về môi trường (bao gồm ô nhiễm không khí) và các yếu tố nguy cơ chuyển hóa (bao gồm thừa cân và béo phì, tăng huyết áp, tăng đường máu và tăng cholesterol trong máu). Trong đó đáng chú ý nhất là các yếu tố hành vi nguy cơ vì đây là những yếu tố có thể thay đổi được để giảm thiểu BKLN và tăng cường sức khỏe.
Các hành vi nguy cơ chính đối với BKLN, bao gồm: Sử dụng thuốc lá; sử dụng rượu bia; chế độ dinh dưỡng không lành mạnh và thiếu hoạt động thể chất. Những yếu tố nguy cơ này hiện đang là nguyên nhân chính làm gia tăng số ca tử vong toàn cầu.
Cụ thể, thuốc lá gây ra tới hơn 8 triệu ca tử vong mỗi năm (bao gồm cả do ảnh hưởng của việc tiếp xúc với khói thuốc thụ động), trong khi 2,6 triệu tử vong là do sử dụng rượu bia, 1,8 triệu ca tử vong hàng năm là do dùng nhiều muối và 830.000 là do hoạt động thể chất không đủ...
"Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến trẻ em. Cụ thể trẻ em có thể mắc bệnh hoặc cha mẹ, hay người chăm sóc trực tiếp các em mắc bệnh và tử vong. Kinh tế gia đình khó khăn dẫn đến trẻ gặp khó khăn trong cuộc sống, trẻ em thiếu người chăm sóc, nuôi dưỡng. Do đó ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ" - bà Hòa nói.
Tác động dai dẳng đến sức khỏe và phát triển của trẻ
Khói thụ động gây ra hàng loạt vấn đề nghiêm trọng cho trẻ: viêm phổi, viêm tai giữa, hen phế quản, suy giảm chức năng phổi, thậm chí làm tăng nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh. Một nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương cho thấy, trong số trẻ nhập viện vì bệnh hô hấp, gần 60% có yếu tố tiếp xúc với khói thuốc trong gia đình.
Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu quốc tế và trong nước đã chỉ ra: khói thuốc ảnh hưởng đến phát triển não bộ, khả năng học tập và hành vi của trẻ. Trẻ thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc có nguy cơ suy giảm trí nhớ, rối loạn khả năng tập trung, dễ kích động và gặp khó khăn trong học tập hơn so với trẻ sống trong môi trường không khói thuốc.
Không dừng lại ở tuổi thơ, những hậu quả này di căn đến tuổi trưởng thành. Trẻ tiếp xúc khói thuốc thụ động lâu dài có nguy cơ cao mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), tim mạch, đột quỵ và ung thư sau này – dù bản thân các em chưa từng cầm điếu thuốc.
Khói thuốc lá, kể cả khói TLĐT là kẻ giết người thầm lặng, là tác nhân gây ra bệnh tật, cần phải được loại khỏi môi trường sống của con người. Mọi người hãy cùng nhau nói không với tất cả các loại thuốc, cần hành động giúp thế hệ trẻ không bị mê hoặc, lôi kéo bởi TLĐT, góp phần xây dựng một thế hệ trẻ khỏe mạnh, nâng cao chất lượng cuộc sống.