Những hiện tượng thời tiết bất thường sắp diễn ra khi La Nina tác động

Dự phòng thiên tai khốc liệt mùa mưa bão năm nay

Mùa mưa lũ năm nay ở miền Bắc đang diễn ra rất khốc liệt. Chỉ tính riêng tháng 7 vừa qua, mưa, bão, lũ liên tục đã khiến hàng chục người thiệt mạng. Dự báo từ nay đến cuối năm, mức độ có thể còn nghiêm trọng hơn mọi năm do hiện tượng La Nina đang có dấu hiệu ngày càng rõ nét.

Miền Bắc vừa trải qua mùa mưa lũ khốc liệt, đặc biệt, tháng 7 vừa qua đã trở thành tháng mưa nhiều nhất trong 45 năm qua với tổng lượng mưa lên tới 577 đến 950mm. Từ đầu năm đến nay, Việt Nam đã chịu ảnh hưởng của 21/22 loại hình thiên tai với 636 trận thiên tai.

Dự báo La Nina sẽ gây ra nhiều thiên tai khốc liệt những tháng cuối năm ở Việt Nam.

Theo Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), hiện tượng El Nino đã suy yếu dần và chuyển sang trạng thái trung tính ENSO trong thời gian từ tháng 4-6/2024 với xác suất 75-80%. Sau đó, từ tháng 7-9/2024, hiện tượng La Nina sẽ xuất hiện với xác suất 55-65%. La Nina xuất hiện đã gây thời tiết cực đoan trên toàn cầu.

Theo PGS.TS Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, có thể thấy, xu hướng mưa lũ lớn đang có dấu hiệu quay trở lại sau thời gian dài nắng nóng, hạn hán gay gắt. So với El Nino, La Nina được cho là sẽ ôn hòa hơn về mặt nhiệt độ, tức là có thể đem theo thời tiết mát mẻ hơn cho một số khu vực trên Trái đất. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại về La Nina chính là nó có thể gây mưa bão mạnh ở các vùng ven biển.

Với xu thế này, nửa cuối năm nay, dự báo cuối mùa hè và mùa thu sẽ bắt đầu xuất hiện các hiện tượng thiên tai do tác động của La Nina, dẫn đến mưa nhiều, lũ lớn, khả năng xuất hiện mưa lũ nhiều vào giai đoạn cuối năm.

PGS.TS Phạm Thị Thanh Ngà cho hay, các đợt La Nina điển hình xảy ra vào năm 1998-2000, 2007-2008, 2010-2011 và 2020-2022; trong đó, nhiều hiện tượng thời tiết bất thường đã xảy ra vào thời gian này.

Điển hình là đợt rét đậm, rét hại 38 ngày vào tháng 1-2/2008 đã làm 180.000ha lúa, gần 110.000 vật nuôi bị chết, thiệt hại ước tính 400 tỷ đồng. Thời kỳ La Nina 2020-2022 cũng ghi nhận nhiều thiệt hại; trong đó, năm 2020 cả nước có 16/22 loại hình thiên tai, với 14 cơn bão và áp thấp nhiệt đới; 120 trận lũ quét, sạt lở đất; 265 trận dông, lốc, sét... làm 357 người chết và mất tích, tổng thiệt hại trên 39.960 tỷ đồng. Riêng thiên tai năm 2022 ở nước ta đã làm 175 người chết, mất tích, thiệt hại kinh tế gần 19.500 tỷ đồng.

Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia thông tin cho biết kịch bản La Nina tác động đến nước ta từ tháng 9-11/2024, đúng vào thời kỳ mùa mưa bão ở Trung Bộ nên khả năng diễn biến mưa bão lũ sẽ phức tạp, có nguy cơ mưa nhiều và lớn hơn bình thường gây lũ lụt và ngập úng đô thị.

Lý giải nguyên nhân thời gian qua, dù nước ta mới bước vào giai đoạn trung tính là ENSO nhưng thời tiết đã có những diễn biến bất thường, ông Mai Văn Khiêm cho biết tháng 6-7 là mùa mưa chính ở Bắc Bộ. Lượng mưa trung bình trong 2 tháng này chiếm khoảng 30-35% tổng lượng mưa của năm.

Bên cạnh đó, khi chuyển từ El Nino sang ENSO và La Nina, hệ thống khí quyển thế giới có sự xáo trộn, trong đó có Việt Nam. Điều này dẫn đến những hiện tượng mưa lũ bất thường thời gian qua.

Trong khi El Nino là hiện tượng nóng lên bất thường của lớp nước biển bề mặt của khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương, kéo dài 8-12 tháng hoặc lâu hơn; thường xuất hiện 3-4 năm/lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn; trong khi La Nina là hiện tượng ngược với El Nino, lớp nước biển ở khu vực nói trên lạnh bất thường, xảy ra với chu kỳ tương tự hoặc thưa hơn El Nino.

La Nina có thể làm gia tăng tần suất, cường độ của bão

Cảnh báo tình hình thiên tai nguy hiểm trong những tháng cuối năm nay, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia Mai Văn Khiêm nhận định từ nay đến hết tháng 9 tới là mùa mưa lũ chính ở Bắc Bộ nên các địa phương sẽ đối mặt với các đợt mưa lớn; nguy cơ đi kèm là lũ quét và sạt lở đất ở vùng núi.

Dự báo xa hơn trong khoảng từ nay đến cuối năm nay với kịch bản La Nina xuất hiện, phát triển và tác động đến nước ta đúng thời kỳ mùa mưa, bão ở Trung Bộ nên khả năng diễn biến bão, mưa, lũ sẽ có nhiều diễn biến phức tạp, đặc biệt là các nguy cơ lượng mưa nhiều, lớn hơn bình thường ở ven biển Trung Bộ, làm tăng nguy cơ lũ lụt, và ngập lụt đô thị. Với lượng mưa gia tăng, nguy cơ lũ quét, sạt lở đất cũng tăng, đặc biệt ở các vùng núi cao nơi có tính chất đất không ổn định.

La Nina có thể làm gia tăng tần suất, cường độ của bão và áp thấp nhiệt đới, đặc biệt là trong giai đoạn cuối năm. Từ nay đến hết năm nay trên Biển Đông có khả năng xuất hiện khoảng từ 8-10 cơn bão/áp thấp nhiệt đới; trong đó có 4-5 cơn ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền Việt Nam, nguy cơ tác động đến hoạt động tàu thuyền và nuôi trồng thủy sản ven biển.

Bên cạnh đó, hiện tượng dông lốc ở đất liền và trên biển, mưa lớn cực đoan thời đoạn ngắn gây ngập úng đô thị sẽ xuất hiện nhiều hơn, gây ảnh hưởng đến hoạt động phát triển kinh tế-xã hội.

Bão và mưa nhiều lên thì cường độ mưa lớn nhiều lên, không chỉ tổng lượng lớn lên mà số đợt có cường độ mưa lớn cũng tăng hơn, đặc biệt ở Trung Bộ, đặc biệt là Nam Trung Bộ cần chú ý. Cuối năm lại liên quan đến gió mùa đông bắc, những đợt gió mùa từ tháng 9-10, nếu như các hình thế đó kết hợp với nhau, bão, hội tụ nhiệt đới, không khí lạnh gây ra mưa rất lớn và kéo dài, xảy ra lũ lụt rất lớn và sạt lở đất.

Theo Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, để ứng phó với mưa lớn, chúng ta phải chủ động ứng phó với mưa lớn, sạt lở đất, lũ quét. Chúng ta cần phải có những biện pháp, đặc biệt cần nâng cao công tác tuyên truyền, kỹ năng hướng dẫn cho người dân cũng như các cấp chính quyền cơ sở; chủ động rà soát những khu vực dân ở, có nguy cơ rủi ro cao cần tổ chức di dời, khơi thông luồng lạch bị ách tắc... Khi có tình huống thiên tai xảy ra, các chính quyền địa phương cần túc trực, tăng cường lực lượng hướng dẫn, theo dõi, giám sát.

Đối với các tỉnh miền Trung và các khu vực khác nói chung, cần chủ động rà soát ngay phương án ứng phó với bão, lũ lớn, đặc biệt sự vào cuộc của tất cả người dân và chính quyền cơ sở đóng vai trò then chốt, đảm bảo an toàn, hiệu quả trong phòng, chống thiên tai hiện nay.