Trong những năm gần đây, Quảng Ninh đã triển khai nhiều chương trình, giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng trong bảo vệ môi trường vùng đồng bào DTTS. Thông qua các hình thức tuyên truyền đa dạng như sinh hoạt thôn, bản, lồng ghép trong các cuộc họp đoàn thể, truyền thông lưu động và giáo dục học đường, nhận thức của người dân về giữ gìn môi trường sống từng bước được cải thiện rõ rệt.
Nhiều mô hình thiết thực như “thôn, bản xanh – sạch – đẹp”, phân loại rác tại nguồn, hạn chế sử dụng túi ni lông, bảo vệ nguồn nước sinh hoạt đã mang lại hiệu quả tích cực. Đặc biệt, việc gắn công tác bảo vệ môi trường với xây dựng nông thôn mới, bảo tồn văn hóa truyền thống và phát triển sinh kế bền vững giúp người dân hiểu rõ vai trò, trách nhiệm của mình.
Hiện, nhiều hộ gia đình đã chủ động tham gia các hoạt động vệ sinh môi trường, trồng cây xanh, giữ gìn cảnh quan bản làng, tạo chuyển biến rõ nét trong đời sống cộng đồng. Theo số liệu Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Quảng Ninh, toàn tỉnh hiện có 162.531 người thuộc 42 thành phần DTTS, chiếm 12,31% dân số. Phần lớn bà con sinh sống tại các xã có điều kiện tự nhiên phức tạp, dân cư phân tán, hạ tầng giao thông còn hạn chế.
Bên cạnh những thuận lợi, công tác thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt tại vùng đồng bào DTTS vẫn còn gặp nhiều khó khăn; thiếu phương tiện thu gom, đường nhỏ hẹp khiến xe chở rác không thể tiếp cận, nhiều hộ vẫn duy trì thói quen vứt rác bừa bãi hoặc đốt rác tại vườn, gây ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn nguy cơ cháy rừng vào mùa khô. Cùng với đó, thời tiết diễn biến thất thường với lượng mưa lớn trong nhiều thời điểm khiến rác hữu cơ phân hủy nhanh, dễ gây mùi và thu hút côn trùng.
Đoàn thanh nhiên cùng người đồng bào DTTS trồng cây rừng. (Ảnh: ĐH).
Trong khi đó, rác thải nhựa dùng một lần, bao bì nông nghiệp, thuốc bảo vệ thực vật ngày càng được sử dụng nhiều, tạo áp lực lớn lên môi trường tự nhiên. Trước tình hình trên, các địa phương đã đẩy mạnh công tác bảo vệ môi trường, xử lý rác thải. Đơn cử, tại xã Hoành Mô, công tác bảo vệ môi trường được triển khai đồng bộ sau khi địa phương thực hiện mô hình chính quyền hai cấp, sáp nhập địa giới của hai xã với tổng 22 thôn.
Theo người dân thôn Đồng Cậm, công tác tuyên truyền được thực hiện tới từng hộ, yêu cầu người dân bỏ rác đúng nơi quy định, không vứt rác ra hành lang giao thông, suối và khu dân cư. Còn theo lãnh đạo UBND xã Hoành Mô, xã duy trì đều đặn việc thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt; đồng thời tăng cường tuyên truyền xây dựng nếp sống văn hóa thân thiện với môi trường, yêu cầu người dân nghiêm túc chấp hành các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.
Nhờ đó, các chỉ tiêu môi trường của xã Hoành Mô đến nay cơ bản đạt và duy trì ổn định, tỷ lệ che phủ rừng đạt trên 71,1%; tỷ lệ dân số được cung cấp nước sạch 60,27%; 100% người dân nông thôn sử dụng nguồn nước, ăn uống hợp vệ sinh; chất thải y tế được xử lý 100%; chất thải rắn được thu gom đạt 98,29%.
Cùng với xã Hoành Mô, tại xã Quảng Đức, công tác đảm bảo vệ sinh môi trường nông thôn được triển khai đồng bộ và hiệu quả. Chính quyền cùng MTTQ xã và các hội đoàn thể thường xuyên tổ chức truyền thông về tác hại của ô nhiễm rác thải và lợi ích của phân loại, thu gom đúng quy định; duy trì mô hình “Ngày Chủ nhật xanh” và các phong trào thu gom rác thải nhựa.
Nhiều thôn, bản đã thành lập tổ vệ sinh môi trường hoạt động định kỳ hằng tuần. Các hộ dân đóng góp phí nhỏ để duy trì hoạt động thu gom; chính quyền hỗ trợ xe đẩy rác, thùng đựng rác và nơi tập kết rác thải tập trung.
Một số xã trong tỉnh áp dụng mô hình phân loại rác thành hai nhóm gồm: Rác hữu cơ và rác vô cơ. Rác hữu cơ được hướng dẫn ủ thành phân vi sinh phục vụ sản xuất, còn rác vô cơ được thu gom theo tuyến vận chuyển về nhà máy xử lý hoặc bãi chôn lấp bảo đảm kỹ thuật. Hoạt động tổng vệ sinh cuối tuần đã trở thành nếp sinh hoạt cộng đồng ở nhiều địa phương, thu hút đoàn viên, hội viên phụ nữ, người cao tuổi và thanh thiếu niên tham gia.
Người dân dọn dẹp vệ sinh môi trường, giữ gìn cảnh quan. (Ảnh: BN).
Đây không chỉ là hoạt động làm sạch môi trường mà còn tăng cường gắn kết cộng đồng, củng cố khối đại đoàn kết các dân tộc. Nhờ sự vào cuộc đồng bộ, tỷ lệ thu gom rác thải sinh hoạt tại nhiều xã vùng đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh đã được nâng lên rõ rệt.
Nhiều thôn, bản trước đây còn ô nhiễm nay khang trang, sạch đẹp; đường làng, ngõ xóm được chỉnh trang; tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới được đảm bảo. Các hoạt động tuyên truyền liên tục đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức của bà con từ chỗ ngại tham gia thực hiện vệ sinh môi trường dần chuyển sang chủ động giữ gìn vệ sinh môi trường, tích cực tham gia các phong trào cộng đồng.
Những nỗ lực này góp phần thực hiện mục tiêu đến hết năm 2025, trên 90% rác thải sinh hoạt tại vùng đồng bào DTTS được thu gom và xử lý theo đúng quy định, phù hợp tiêu chí môi trường theo Nghị quyết số 06-NQ/TU ngày 17/5/2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về phát triển bền vững kinh tế - xã hội gắn với bảo đảm quốc phòng an ninh vùng DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030. Thực tiễn triển khai tại vùng đồng bào DTTS ở Quảng Ninh cho thấy, nâng cao nhận thức cộng đồng chính là nhiệm vụ trọng tâm để công tác bảo vệ môi trường đi vào chiều sâu và bền vững.
Khi người dân hiểu đúng, hành động tự giác và xem việc giữ gìn môi trường là trách nhiệm của chính mình, mọi chủ trương, chính sách sẽ phát huy hiệu quả rõ rệt. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu lâu dài, tỉnh cần tiếp tục duy trì tuyên truyền thường xuyên, đổi mới phương thức vận động theo hướng gần gũi, dễ hiểu, phù hợp với điều kiện thực tế từng địa bàn.
Song song với đó là tăng cường đầu tư hạ tầng môi trường, hỗ trợ sinh kế xanh, khuyến khích các mô hình sản xuất thân thiện với môi trường. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, các tổ chức đoàn thể và cộng đồng dân cư sẽ tạo thành sức mạnh tổng hợp, góp phần xây dựng môi trường sống trong lành, nâng cao chất lượng cuộc sống cho đồng bào DTTS, hướng tới phát triển bền vững toàn diện cho toàn tỉnh Quảng Ninh.
Hồng Thắm