Hà Nội chuẩn bị áp dụng thí điểm không rác thải nhựa dùng một lần

Hằng năm, Việt Nam thải ra khoảng 1,8 triệu tấn chất thải nhựa, trong đó chỉ khoảng 15% được tái chế. Riêng TP. Hà Nội, chất thải nhựa phát sinh khoảng 1.427 tấn/ngày; trong đó hơn 60% là chất thải nhựa dùng một lần và túi nilon.

Về tái chế, gần 20% khối lượng nhựa thu gom được tái chế chủ yếu bởi các khu vực phi chính thức (cơ sở tái chế nhỏ lẻ, quy mô hộ gia đình, làng nghề khu vực quanh Hà Nội) và chủ yếu là các loại nhựa PET và HDPE; các loại nhựa LDPE và các loại khác gần như bị thải bỏ đến các bãi rác. Hà Nội đang đứng trước thách thức lớn về vấn đề rác thải nhựa khi mỗi ngày phát sinh hàng nghìn tấn rác sinh hoạt, trong đó tỷ lệ túi ni-lông và đồ nhựa dùng một lần chiếm đáng kể.

Theo Báo cáo hiện trạng tiêu thụ túi nilon dùng một lần trong chuỗi siêu thị tại Hà Nội, thực hiện bởi Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường (năm 2021), số lượng túi nilon dùng một lần tại các siêu thị là vô cùng lớn. Chỉ tính riêng 48 siêu thị trong khảo sát, số lượng túi nilon phát ra miễn phí mỗi ngày là 104.000 túi, tương đương với 38 triệu túi một năm. Phần lớn lượng túi nilon này chỉ được sử dụng một lần và thải bỏ ra ngoài bãi chôn lấp. Túi nilon chiếm tỷ lệ 38,5% tổng trọng lượng chất thải nhựa tại Hà Nội; tiếp theo là tỷ trọng đáng kể của bao gói nhiều lớp 21,4%.

Đồ nhựa dùng 1 lần và túi nilon, hiện nay là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. (Ảnh: ND). 

Trong bối cảnh đó, việc thí điểm “không rác thải nhựa dùng một lần” tại khu vực Vành đai 1 là bước đi quan trọng, thể hiện quyết tâm của thành phố trong việc giảm thiểu ô nhiễm nhựa, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng. Mô hình này sẽ tập trung vào việc loại bỏ túi ni-lông, cốc, hộp xốp, ống hút nhựa dùng một lần trong sinh hoạt và kinh doanh dịch vụ, thay thế bằng các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Đây không chỉ là giải pháp trước mắt để làm sạch không gian đô thị mà còn hướng tới xây dựng thói quen tiêu dùng bền vững cho người dân. Nếu thí điểm thành công, Hà Nội sẽ có cơ sở nhân rộng mô hình, góp phần hiện thực hóa mục tiêu ngừng hoàn toàn

Theo đó, thực hiện mục tiêu giảm thiểu chất thải nhựa, Thành phố Hà Nội sẽ triển khai thí điểm việc không sử dụng đồ nhựa dùng một lần tại các nhà hàng, quán ăn, quán cà phê và cửa hàng đồ uống nằm trong khu vực Vành đai 1, bắt đầu từ quý IV/2025. Đây là một trong những nhiệm vụ cấp bách được Thủ tướng Chính phủ nêu rõ trong Chỉ thị số 20, ban hành ngày 12/7/2025 nhằm ngăn chặn và giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường.

Tuy vậy, thực tế cho thấy số cửa hàng tại Hà Nội loại bỏ hoàn toàn đồ nhựa dùng một lần vẫn chưa nhiều. Ở nhiều quán ăn, cửa hàng tiện lợi, chợ truyền thống, việc sử dụng nhựa một lần vẫn rất phổ biến.

Đại diện Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng  nhận định, nhựa và xốp là những vật liệu khó phân hủy, nếu không xử lý triệt để mà để tồn tại lâu dài trong đất sẽ gây hệ lụy nặng nề, ô nhiễm môi trường.

Do vậy, cấm sử dụng nhựa một lần tại Vành đai 1 sẽ mang lại lợi ích to lớn cho môi trường Thủ đô cũng như sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, Đại diện Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng nhấn mạnh, để chính sách thực sự khả thi cần có giải pháp thay thế cụ thể. Hiện nay, chưa có khảo sát đầy đủ về giá thành và chất lượng của các sản phẩm thay thế nhựa dùng một lần.

Trong khi đó, thời điểm triển khai thí điểm đã cận kề, vì vậy việc khảo sát, đánh giá phải được tiến hành ngay. Nếu nguồn sản phẩm thay thế chưa đáp ứng, thành phố cần có biện pháp bổ sung, hỗ trợ kịp thời để người dân dễ dàng tiếp cận, tránh tình trạng quy định ban hành nhưng khó đi vào thực tiễn. Để chính sách nhanh chóng đi vào cuộc sống, Đại diện Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng đề xuất thành phố ban hành cơ chế hỗ trợ rõ ràng.

Sử dụng các loại túi, đồ dùng thân thiện, góp phần bảo vệ môi trường tự nhiên. (Ảnh: BQT). 

Cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp sản xuất vật liệu thân thiện với môi trường thông qua chính sách thuế, tín dụng để họ có thể duy trì và phát triển. Bên cạnh đó, nên hỗ trợ giá bán ban đầu cho người dân, đồng thời khuyến khích các điểm bán, hệ thống phân phối mở rộng cung ứng sản phẩm thay thế để việc tiếp cận thuận tiện hơn.

Các vật liệu mới cũng cần được cải tiến nhằm bảo đảm tính tiện lợi, độ bền, sự nhẹ nhàng và phù hợp với thói quen tiêu dùng. Chỉ khi người dân cảm thấy thoải mái, thuận lợi trong quá trình chuyển đổi thì chính sách mới đạt hiệu quả. Theo lộ trình, từ ngày 1/1/2026, các khách sạn, khu nghỉ dưỡng trên địa bàn thành phố cũng sẽ không được cung cấp các sản phẩm nhựa dùng một lần như bàn chải đánh răng, dao cạo râu, tăm bông, mũ tắm và các gói dầu gội, sữa tắm dung tích nhỏ.

Tiếp đó, từ ngày 1/1/2027, các chợ, cửa hàng tiện lợi sẽ không được phát miễn phí túi nhựa khó phân hủy, tiến tới ngừng hoàn toàn việc sử dụng túi nhựa, hộp xốp và bao bì nhựa không phân hủy tại toàn bộ hệ thống bán lẻ từ ngày 1/1/2028.

Tới năm 2031, Hà Nội sẽ dừng sản xuất, nhập khẩu và kinh doanh đồ nhựa dùng một lần, trừ những sản phẩm có nhãn sinh thái Việt Nam. Chính quyền thành phố xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, đòi hỏi sự đồng thuận, chung tay của toàn xã hội nhằm xây dựng Thủ đô xanh – sạch - bền vững.

Việc Hà Nội triển khai thí điểm mô hình “không rác thải nhựa dùng một lần” tại khu vực Vành đai 1 là bước khởi đầu cần thiết và có ý nghĩa chiến lược trong lộ trình giảm thiểu ô nhiễm nhựa. Trong bối cảnh lượng rác thải nhựa ngày càng gia tăng, đặc biệt là túi ni-lông và sản phẩm nhựa khó phân hủy, mô hình này không chỉ tạo điểm nhấn về ý thức bảo vệ môi trường đô thị mà còn khẳng định cam kết của thành phố trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững.

Thành công của thí điểm sẽ là minh chứng để nhân rộng ra các địa phương, từ đó hình thành thói quen sống xanh, tiêu dùng bền vững trong cộng đồng. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để doanh nghiệp, hộ kinh doanh đổi mới mô hình hoạt động, từng bước thay thế nhựa dùng một lần bằng sản phẩm thân thiện với môi trường.

 Quan trọng hơn, sự tham gia tích cực của người dân sẽ quyết định hiệu quả và sức lan tỏa của chủ trương này. Nếu được duy trì và mở rộng, Hà Nội có thể trở thành hình mẫu trong nỗ lực giảm rác thải nhựa, góp phần xây dựng Thủ đô văn minh, hiện đại, gắn liền với mục tiêu “thành phố xanh” trong tương lai.

Thanh Hằng