Sơn La đẩy mạnh nghiên cứu, khảo nghiệm giống cà phê chất lượng cao

Sau 30 năm bén rễ trên vùng đất Tây Bắc, cây cà phê không chỉ khẳng định vị thế cây trồng chủ lực của tỉnh Sơn La, mà còn mở ra hướng phát triển kinh tế nông nghiệp hàng hóa gắn với công nghệ cao, chuỗi giá trị và hội nhập quốc tế. Hiện tỉnh Sơn La có khoảng 24.300 ha cà phê, tăng 36% so với năm 2021. Sản lượng cà phê nhân ước đạt 37.724 tấn, tăng 41,1% so với năm 2021.  

Nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng sản xuất cây trồng trên địa bàn tỉnh, Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp tỉnh Sơn La đã phối hợp với Viện Khoa học – Kỹ thuật Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc triển khai các hoạt động khảo nghiệm, đánh giá và chọn lọc giống cà phê chè mới phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của tỉnh.

Các giống cà phê chè như TN1, TN2, Marsellesa, Starmaya, THA1… được bố trí khảo nghiệm tại nhiều vùng sản xuất, theo dõi sinh trưởng, khả năng kháng bệnh, năng suất và chất lượng hạt. Kết quả bước đầu cho thấy nhiều giống có tỷ lệ sống cao, sinh trưởng tốt, thích ứng tốt với điều kiện khí hậu biến động, mở ra hướng thay thế các vườn cà phê già cỗi, năng suất thấp.

Trong 5 năm qua, toàn tỉnh đã tái canh, đốn trẻ hóa và ghép cải tạo 2.818 ha cà phê; đưa vào sản xuất các giống Arabica mới như TH1, TN7, TN9 và khảo nghiệm H1, Starmaya có năng suất, chất lượng cao, phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng địa phương. Toàn tỉnh hiện có 1.120 ha cà phê đặc sản; 23.448 ha đạt chứng nhận bền vững quốc tế (4C, RA), cùng nhiều mô hình VietGAP, hữu cơ được nhân rộng, thu hút 1.560 hộ tham gia tại 2 vùng trồng ứng dụng công nghệ cao. Từ đây, thương hiệu cà phê Sơn La ngày càng được khẳng định, sản phẩm đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lý và có 5 sản phẩm OCOP; trong đó, có một sản phẩm đạt chuẩn 5 sao quốc gia.

Việc nghiên cứu, khảo nghiệm giống cà phê phù hợp để canh tác được ngành nông nghiệp tỉnh đẩy mạnh triển khai. 

Tại phường Chiềng Cơi, HTX Cà phê Bích Thao (bản Hoàng Văn Thụ) là đơn vị tiên phong trong tái canh và phát triển cà phê đặc sản ở Sơn La. Thực hiện chủ trương thay thế diện tích cà phê Arabica già cỗi, HTX đã mạnh dạn trồng mới và chuyển đổi hơn 2ha sang giống THA1. Đây là giống cà phê chè thích nghi tốt với khí hậu lạnh, năng suất cao, chất lượng vượt trội. Ngay năm đầu cho thu hoạch, năng suất đạt 20 tấn quả/ha, sản lượng các năm về sau tăng hơn giống truyền thống khoảng 20 - 30%, giá bán hiện đạt 28.000 - 30.000 đồng/kg nhờ quả to, đồng đều, phục vụ riêng cho hàng đặc sản.

Theo đại diện HTX, lộc của cây cà phê THA1 nhiều hơn giống cũ nên công tác tỉa cành, tạo tán cần nhiều lần hơn. Giống Arabica cũ chỉ cần tỉa khoảng 3 lần/năm, còn với THA1 có thể cần tới 5 lần/năm. Nhờ khả năng chịu được thời tiết lạnh, chống chịu sâu bệnh tốt, đặc biệt là bệnh rỉ sắt, giống này đang được bà con địa phương lựa chọn để trồng mới hoặc tái canh. 

Trong giai đoạn 2026-2030, tỉnh Sơn La định hướng mở rộng diện tích cây cà phê lên 25.000 ha, phấn đấu sản lượng 40.000 tấn. Đến năm 2035 đạt 27.000 ha và sản lượng 47.000 tấn. Diện tích cà phê đặc sản và vùng đạt chứng nhận bền vững sẽ tăng mạnh. Sơn La cũng ưu tiên phát triển chế biến sâu, hình thành các cụm công nghiệp cà phê, nâng tỷ lệ chế biến công nghiệp lên 80%, tỷ lệ cà phê chế biến sâu lên 25% và 85% sản lượng dành cho xuất khẩu. 

Để bảo vệ và phát triển bền vững cây cà phê, tỉnh Sơn La yêu cầu các cấp, các ngành, địa phương hướng dẫn người dân đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật, canh tác bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế, hướng tới sản xuất hữu cơ và nhân rộng mô hình trồng xen cây che tán, nâng cao khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, nhất là hạn chế ảnh hưởng của các hiện tượng thời tiết cực đoan, như hạn hán, mưa lũ, rét hại, sương muối... làm giảm năng suất, chất lượng cà phê.../.

Thu Thủy