Não mô cầu: Bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao

Bệnh nhân nhiễm não mô cầu điều trị tại Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: BVCC

Bệnh lây truyền qua đường hô hấp và thường để lại di chứng nặng nề.

20% bệnh nhân chịu di chứng

Ngày 13/2, Bộ Quốc phòng thông tin về nguyên nhân tử vong của quân nhân Nguyễn Văn Ngh. là do sốc nhiễm khuẩn não mô cầu thể tối cấp. Trước đó, ngày 10/2, anh Nguyễn Văn Ngh. (Tiểu đoàn 4, Trung đoàn 12, Sư đoàn 3, Quân khu I) đã tử vong do bị sốc nhiễm khuẩn não mô cầu thể tối cấp.

Ngày 13/2, Viện Y học dự phòng Quân đội đã lấy mẫu xét nghiệm các cán bộ, chiến sĩ của Trung đoàn 12, Sư đoàn 3 và phát hiện 7 mẫu dương tính với não mô cầu - những người đã tiếp xúc trực tiếp với anh Nguyễn Văn Ngh. Đơn vị đã tổ chức cách ly, theo dõi sức khoẻ 7 quân nhân trên và triển khai các biện pháp phòng, chống dịch.

Trung tâm Bệnh Nhiệt đới - Bệnh viện Bạch Mai cũng đang điều trị cho một bệnh nhân nữ (48 tuổi) bị viêm màng não - nhiễm trùng huyết do não mô cầu thể cấp.

Bệnh nhân sống ở TPHCM. Ngày 27/1, bệnh nhân di chuyển bằng xe ô tô khách về Hà Nam để ăn Tết. Ngày 7/2 (mùng 8 Tết), bệnh nhân có biểu hiện sốt rét run liên tục, tình trạng ngày càng nặng. Tối cùng ngày, bệnh nhân bắt đầu có những biểu hiện đau đầu, buồn nôn, nôn, mệt mỏi, lơ mơ, nhận thức chậm.

Gia đình có đưa vào viện tại Hà Nam chụp chiếu, đánh giá, sau đó được chuyển cấp cứu tại Bệnh viện Bạch Mai. Tại đây, kết quả phân tích nuôi cấy, PCR đa mồi các mẫu bệnh phẩm (máu, dịch não tủy) đều dương tính với vi khuẩn não mô cầu type B.

Theo thông tin từ Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, tỷ lệ mắc bệnh viêm màng não do não mô cầu ở Việt Nam trong giai đoạn 1991 - 2000 là 2,3 ca trên 100.000 dân. Đây là một trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất, với mức tử vong là 0,03/100.000 dân.

Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), khoảng 50% bệnh nhân mắc bệnh do não mô cầu tử vong nếu không được điều trị đúng cách.

Dù được điều trị kịp thời và tích cực, bệnh cũng có tỷ lệ tử vong cao, lên đến 15%. Có đến 20% bệnh nhân sống sót sau viêm màng não do não mô cầu phải chịu nhiều di chứng về thể chất và tinh thần như cắt cụt chi, điếc, mù lòa, chậm phát triển tâm thần và hành vi…

Nguy cơ tử vong trong 24 giờ

Theo PGS.TS Đỗ Duy Cường, Giám đốc Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai, viêm não mô cầu là bệnh do vi khuẩn gây dịch nguy hiểm nhóm B, Nesseiria meningitisis cư trú ở hầu họng gây ra, lây qua đường giọt bắn.

Bệnh thường xảy ra ở các khu vực đông dân cư như doanh trại bộ đội, khu tập thể, trường học… Nhóm mắc chủ yếu là người trẻ tuổi, những người chưa có miễn dịch, tiêm phòng. Bệnh thường diễn biến nhanh gây viêm màng não, nhiễm trùng huyết, nặng hơn gây suy đa tạng và có thể tử vong.

Viêm màng não do vi khuẩn não mô cầu chia ra nhiều thể. Thể đơn thuần cũng giống như các viêm màng não khác, tiến triển và điều trị trong khoảng 2 tuần sẽ khỏi. Trong khi đó, thể cấp, tối cấp, tiến triển nhanh trong vài ngày cùng các triệu chứng sốt cao đột ngột, đau đầu, nôn, rối loạn ý thức và đi vào hôn mê nhanh, xuất hiện những ban xuất huyết hoại tử ngoài da trong bệnh cảnh hội chứng suy thượng thận cấp, sốc và tử vong nhanh chóng.

“Chọc dịch não tuỷ có màu đục. Nếu thấy bệnh nhân như vậy, cảnh báo nhân viên y tế cần nghĩ ngay đến nhiễm não mô cầu”, PGS.TS Cường nhấn mạnh.

Viêm màng não do não mô cầu tỷ lệ tử vong từ 10 - 20%. Những thể nặng nhiễm trùng huyết, suy thượng thận, cấp, tối cấp có thể tử vong nhanh trong vòng 24 giờ. Vì thế, khi phát hiện ra cần điều trị và cách ly kịp thời.

PGS.TS Cường khuyến cáo, viêm màng não mủ do não mô cầu không phải trường hợp thường gặp, chỉ xảy ra ổ dịch lẻ tẻ, hoặc các nơi khác du nhập đến. Tuy nhiên, với tính chất tiến triển nhanh và tỷ lệ tử vong cao, nên các bệnh nhân nghi ngờ nhiễm não mô cầu cần đến các cơ sở y tế sớm để chẩn đoán và điều trị kịp thời. Đồng thời, đây là bệnh có thể phòng bằng vắc-xin nên người dân cũng cần lưu ý đến việc tiêm phòng đầy đủ để bảo vệ tính mạng chính mình và người thân.

Cục Y tế dự phòng cho biết, để phòng bệnh, người dân cần rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường; Ăn uống đủ chất dinh dưỡng, luyện tập, nâng cao thể trạng. Vệ sinh, thông khí nơi ở, nơi làm việc.

Những người tiếp xúc gần với bệnh nhân trong thời gian từ 7 ngày trước ngày khởi phát cho đến 24 giờ sau khi bệnh nhân được dùng kháng sinh đặc hiệu cần được theo dõi sức khỏe trong vòng 10 ngày kể từ khi tiếp xúc lần cuối. Sử dụng thuốc điều trị dự phòng càng sớm càng tốt, tốt nhất trong vòng 24 giờ sau khi có chẩn đoán xác định ca bệnh, cho những người tiếp xúc gần.

Nghiên cứu tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (2012 - 2014) ghi nhận, 25% tân binh độ tuổi 18 - 25 là người lành mang trùng, nhóm huyết thanh B chiếm 53,19%. Một nghiên cứu toàn quốc trong giai đoạn 2014 - 2021 phát hiện 69 ca mắc não mô cầu xâm lấn, chủ yếu là quân nhân nghĩa vụ (91%). Tỷ lệ mắc cao nhất trong nhóm quân nhân là 3,33/100.000 mỗi năm, với triệu chứng phổ biến như cứng cổ (88%), phát ban xuất huyết (51%), và sốc (29%). Tỷ lệ tử vong chung là 9%. Một số thống kê cũng cho thấy, trẻ dưới 1 tuổi là nhóm có tỷ lệ mắc mới bệnh não mô cầu cao nhất, gấp 15,6 lần mức trung bình tại châu Âu năm 2012. Trong khi đó, thanh thiếu niên lại là nhóm mang mầm bệnh cao nhất, với tỷ lệ tăng từ 1,8 đến 5,3 lần so với các nhóm tuổi khác và hầu hết các trường hợp bệnh não mô cầu xảy ra ở những người khỏe mạnh trước đây.