Ứng dụng công nghệ số trong phân tích xu hướng, mô hình hóa và dự báo ô nhiễm không khí

Các giải pháp đồng bộ để nâng cao chất lượng môi trường không khí. Ảnh: Ngọc Thùy

Theo Tiến sĩ Trần Văn Miều - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, hiện nay, chất lượng môi trường không khí ở nước ta, kể cả các vùng miền đến các ngành đều chưa đạt được mức độ như mong muốn. Hiện tượng ô nhiễm xảy ra ở nhiều nơi, trong đó, nhiều nơi có mức độ ô nhiễm nghiêm trọng.

Đáng chú ý, rất nhiều hoạt động của con người làm giảm chất lượng môi trường không khí như: giao thông, hoạt động công nghiệp, hoạt động xây dựng, sản xuất nông nghiệp, làng nghề, hoạt động sinh hoạt của con người, hoạt động đốt mở…

Tiến sĩ Trần Văn Miều - cho rằng, ngoài việc ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng không khí của Việt Nam, những nguyên nhân trên còn tác động đến tầng ozon - “tấm áo giáp” bảo vệ Trái Đất không bị nóng lên. Một khi Trái Đất nóng lên sẽ làm cho hiện tượng biến đổi khí hậu gia tăng trên phạm vi toàn cầu, gây ra hiện tượng thời tiết cực đoan.

Do đó, trong tham luận tại Diễn đàn Công nhân lao động vì Môi trường, Tiến sĩ Trần Văn Miều đã đưa ra những giải pháp đồng bộ để bảo vệ môi trường không khí - một giải pháp quan trọng trong ứng phó với biến đổi khí hậu.

Trong các giải pháp, Tiến sĩ Trần Văn Miều đặc biệt đề cao vai trò của truyền thông - giáo dục - nâng cao nhận thức cho cộng đồng là giải pháp quan trọng, hàng đầu.

“Phải làm cho mọi người trong cộng đồng hiểu về sự cần thiết phải quản lý chất lượng môi trường không khí. Tăng cường cung cấp thông tin minh bạch, kịp thời về chất lượng không khí cho người dân; phổ biến kỹ năng ứng phó với ô nhiễm không khí, đặc biệt cho nhóm nhạy cảm như trẻ em, người cao tuổi, lao động ngoài trời; Triển khai các chương trình giáo dục môi trường trong trường học, đồng thời xây dựng các chiến dịch truyền thông đa phương tiện về không khí sạch và sức khỏe cộng đồng. Phát huy vai trò của các cơ quan truyền thông đại chúng trong tuyên truyền phổ biến làm cho cộng đồng hiểu, tham gia, giám sát và thụ hưởng kết quả”, Tiến sĩ Trần Văn Miều cho hay.

Song song với truyền thông, chính sách công cũng được coi là yếu tố quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng môi trường không khí. Việc xây dựng chính sách cần đúng và trúng là khâu đầu tiên quan trọng. Nhưng quan trọng hơn là tổ chức thực hiện nhằm đưa chính sách vào cuộc sống. Để thực hiện việc này, các đoàn thể và các cơ quan báo chí có thể tham gia vào quy trình vận động chính sách như: tìm và đề xuất ý tưởng, góp ý và phản biện chính sách, tuyên truyền và phổ biến chính sách…

Đồng thời, nâng cao trách nhiệm của tập thể và cá nhân, trách nhiệm giải trình của các cơ quan, đơn vị về công tác quản lý chất lượng môi trường không khí ở cấp quốc gia, địa phương và ngành. Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể trong truyền thông vận động, tổ chức phong trào và xây dựng mô hình tự quản ở cộng đồng.

Trong tham luận, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam cũng nhấn mạnh: “Cần ưu tiên đầu tư, mở rộng mạng lưới trạm quan trắc không khí tự động, liên tục và trạm quan trắc chi phí thấp (LCS), đảm bảo độ phủ toàn quốc; Tăng cường tần suất quan trắc định kỳ; chuẩn hóa quy trình tính toán, công bố chỉ số chất lượng không khí (AQI) và chia sẻ dữ liệu theo thời gian thực với các cơ quan quản lý, truyền thông và người dân; Ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong phân tích xu hướng, mô hình hóa và dự báo ô nhiễm không khí”.

Bên cạnh đó, ông cho rằng cần triển khai chương trình kiểm kê phát thải khí ô nhiễm theo vùng, ngành và loại hình đô thị để xác định các điểm nóng và nguồn ưu tiên kiểm soát. Đồng thời áp dụng cơ chế giám sát chặt chẽ với các nguồn điểm (như công nghiệp), nguồn đốt (đốt rơm rạ, xây dựng) và nguồn di động (giao thông), từ đó thiết kế giải pháp kiểm soát phù hợp. Tăng cường kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm trong xả thải cũng như yêu cầu các cơ sở công nghiệp lớn lắp đặt hệ thống quan trắc khí thải tự động và truyền dữ liệu về cơ quan quản lý môi trường.

Cuối cùng, nâng cao tiêu chuẩn khí thải đối với xe cơ giới, kiểm soát chặt xe cũ, xe không đạt chuẩn lưu hành, khuyến khích sử dụng phương tiện giao thông công cộng, xe điện, nhiên liệu sạch và phát triển hạ tầng phục vụ chuyển đổi xanh trong vận tải. Đồng thời, việc xây dựng các vùng kiểm soát khí thải (LEZs), vùng phát thải thấp tại các khu vực trung tâm đô thị lớn sẽ tạo bước chuyển rõ rệt trong nỗ lực cải thiện môi trường chất lượng không khí.