Sẽ có trung tâm ứng dụng AI dự báo chính xác diễn biến chất lượng không khí

Ô nhiễm không khí tại đô thị lớn

Hiện nay, tình trạng ô nhiễm môi trường ở một số nơi rất nghiêm trọng. Đặc biệt ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn đã trở thành vấn đề nóng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, chất lượng cuộc sống của người dân và sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Ông Phạm Hồng Quân - Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường - cho biết, tình trạng ô nhiễm không khí tại miền Bắc có tính quy luật rõ rệt, thường tập trung và trở nên nghiêm trọng hơn vào mùa đông và mùa xuân, từ tháng 10 năm trước đến tháng 4 năm sau. Đây là giai đoạn các yếu tố khí tượng bất lợi như nghịch nhiệt, lặng gió xuất hiện thường xuyên, tạo lớp ngăn cản khiến các chất ô nhiễm khó khuếch tán, bị tích tụ ở tầng không khí sát mặt đất và gây ra những đợt ô nhiễm kéo dài.

Các nguồn phát thải chính gây ô nhiễm không khí có thể kể đến trước hết là giao thông vận tải. Với số lượng phương tiện cơ giới cá nhân khổng lồ, nhiều xe cũ không đạt chuẩn khí thải, ngoài khí thải từ ống xả, bụi đường do phương tiện cuốn lên và các tiền chất tạo bụi thứ cấp cũng góp phần làm gia tăng ô nhiễm không khí đô thị.

Nguồn thứ hai là sản xuất công nghiệp. Các nhà máy nhiệt điện, xi măng, luyện thép cùng nhiều cơ sở sản xuất khác, đặc biệt tại các tỉnh lân cận Hà Nội, được xác định là tác nhân góp phần đáng kể vào mức độ bụi mịn PM2.5 trong không khí.

Thứ ba là hoạt động xây dựng và đốt mở. Bụi từ công trường xây dựng, phá dỡ, vận chuyển vật liệu không che chắn đúng quy định vẫn còn phổ biến. Đáng chú ý, tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch hay đốt rác sinh hoạt tự phát ở ven đô và nông thôn cũng là nguồn phát thải quan trọng, cần có biện pháp quyết liệt để kiểm soát.

“Đặc biệt, vào những tháng cuối năm, khi xây dựng, sản xuất và giao thương tăng tốc, các nguồn phát thải đồng loạt gia tăng. Kết hợp với điều kiện thời tiết bất lợi, tình trạng này đã tạo nên những đợt ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe và đời sống người dân” - ông Quân nói.

Khói bụi do xây dựng và từ các phương tiện cá nhân gây ô nhiễm không khí. Ảnh: Thế Kỷ

Những giải pháp cấp bách

Chia sẻ về các nhóm nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm, ông Phạm Hồng Quân nhấn mạnh kế hoạch hành động quốc gia đã xác định các nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm kiểm soát và cải thiện chất lượng không khí.

Trước hết là hoàn thiện thể chế, chính sách, tiếp tục rà soát và sửa đổi các quy định pháp luật, đặc biệt là Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính theo hướng tăng nặng để đủ sức răn đe. Đồng thời, xây dựng lộ trình cung ứng nhiên liệu sạch trên toàn quốc và thiết lập cơ chế phối hợp liên vùng, liên tỉnh để xử lý các vấn đề ô nhiễm không khí mang tính liên ngành, xuyên biên giới hành chính.

Với các nguồn phát thải lớn, triển khai các chính sách đồng bộ với Chỉ thị 20/CT-TTg nhằm hạn chế xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại các đô thị lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Cùng với đó, sẽ quản lý chặt chẽ hơn phát thải từ giao thông và xây dựng, áp dụng lộ trình hạn chế phương tiện cá nhân đi vào các vành đai 1, 2, 3 của Hà Nội giai đoạn 2026 - 2030. Tất cả các công trình xây dựng cũng bắt buộc phải tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp giảm thiểu bụi.

“Một nhiệm vụ cấp thiết khác là kiểm soát triệt để hoạt động đốt mở. Chúng ta phải đẩy mạnh các giải pháp công nghệ để tái chế, tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp, biến chất thải thành tài nguyên thay vì thải bỏ và đốt bỏ. Đồng thời, cần vận động, tuyên truyền để giảm thiểu, tiến tới loại bỏ thói quen đốt vàng mã tại các cơ sở tâm linh, tín ngưỡng” - ông Quân cho biết.

Ngoài ra, việc ứng dụng khoa học công nghệ và tăng cường năng lực quản lý cũng được chú trọng. Chính phủ sẽ thành lập và đưa vào vận hành "Trung tâm Cảnh báo, dự báo, kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí Quốc gia". Trung tâm này sẽ ứng dụng các công nghệ hiện đại như Trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), Dữ liệu lớn (Big Data)... để phân tích, dự báo chính xác diễn biến chất lượng không khí, làm cơ sở khoa học cho công tác chỉ đạo, điều hành và ứng phó kịp thời.

Ngày 19.9, Báo Lao Động tổ chức Diễn đàn Công nhân lao động vì Môi trường 2025. Diễn đàn với sự tham gia của các nhà quản lý, nhà khoa học cùng đông đảo công nhân lao động - những người trực tiếp làm công tác thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt để cùng bàn và đưa ra giải pháp giúp công tác bảo vệ môi trường, quản lý rác thải được đồng bộ, hiệu quả.

Diễn đàn là tiếng nói đồng hành cùng với mỗi công nhân vệ sinh lao động, với mỗi địa phương để tiếp tục đẩy mạnh công tác bảo vệ môi trường không khí, nguồn nước, thúc đẩy phân loại, biến chất thải thành tài nguyên, xây dựng các mô hình quản lý, xử lý chất thải đô thị và nông thôn đáp ứng các yêu cầu trong tình hình mới.