Bắc Ninh là một trong những địa phương có nhiều làng nghề truyền thống, mặc dù làng nghề đóng góp quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ ô nhiễm môi trường do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, công nghệ lạc hậu và thiếu hệ thống xử lý chất thải đồng bộ.
Trước thực trạng đó, tỉnh đã chỉ đạo các ngành, địa phương tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ hoạt động sản xuất; yêu cầu các cơ sở cam kết bảo vệ môi trường, đầu tư thiết bị xử lý khí, nước thải đạt chuẩn. Nhiều khu, cụm công nghiệp làng nghề được quy hoạch lại, tập trung sản xuất theo hướng tập trung, giảm thiểu phát thải ra môi trường.
Bắc Ninh cũng chú trọng tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng, vận động người dân thay đổi thói quen xả thải và áp dụng quy trình sản xuất sạch hơn. Cùng với đó, việc áp dụng các mô hình “làng nghề xanh”, “sản xuất tuần hoàn” đang từng bước phát huy hiệu quả, góp phần giảm ô nhiễm, cải thiện chất lượng môi trường và tạo tiền đề cho phát triển bền vững. Sau nhiều năm bền bỉ xử lý ô nhiễm, tỉnh Bắc Ninh đang dần khôi phục màu xanh cho các làng nghề truyền thống.
Đơn cử, như làng nghề Mẫn Xá (xã Văn Môn), Đại Bái (xã Gia Bình), Phong Khê (phường Võ Cường)… trước đây là một trong số những điểm gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, thì giờ đây đã trở thành vùng quê sạch đẹp hơn. Với tinh thần “Không đánh đổi môi trường lấy phát triển kinh tế”, tỉnh tiếp tục siết chặt kiểm tra, xử lý nghiêm, không để tái diễn vi phạm, hướng tới mục tiêu phát triển xanh, sạch và bền vững.
Lãnh đạo UBND xã cho biết, toàn xã đã tháo dỡ 382 lò cô đúc, 327 cột khói tại 207 cơ sở, hộ sản xuất; 100% cơ sở trong khu dân cư đã dừng hoạt động, chuyển sang cụm công nghiệp hoặc nghề ít ô nhiễm hơn. Đồng thời, UBND các cấp đã ban hành quyết định xử phạt hành chính đối với 100 cơ sở (11 tổ chức, 89 cá nhân) với tổng số tiền sử phạt hơn 38 tỷ đồng; buộc phá dỡ công trình, phần công trình xây dựng vi phạm đối với 95 cơ sở trên địa bàn.
Trước đây nhiều làng nghề tại Bắc Ninh từng gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. (Ảnh: NT).
Còn tại làng nghề Đại Bái, trong đợt cao điểm xử lý hồi tháng 3 vừa qua, toàn bộ 217 cơ sở sản xuất đồng tại địa phương có xả thải, phát sinh nước thải sản xuất, chất thải rắn, vi phạm quy định, gây ô nhiễm bị yêu cầu tháo dỡ lò nung, ống khói, dừng hoạt động. Một số hộ chuyển sang nghề gò thủ công, ít phát thải; một số khác đang lắp đặt lò đốt có công nghệ lọc khí thải mới, chờ thẩm định để sản xuất trở lại. Từ năm 2022 đến 2024, Bắc Ninh đã đầu tư hơn 2.550 tỷ đồng cho bảo vệ môi trường, tập trung vào xử lý nước thải, cải tạo hạ tầng, xây dựng bãi rác tập trung, nâng cao năng lực giám sát cơ sở.
Đến nay, toàn tỉnh không còn làng nghề ô nhiễm nghiêm trọng; hầu hết khu vực sản xuất cũ được hoàn nguyên, trả lại môi trường trong lành cho người dân. Hiện 18/22 làng nghề đã có phương án bảo vệ môi trường được phê duyệt, 4/22 làng nghề có hệ thống xử lý nước thải tập trung; 100% địa phương thành lập tổ, đội thu gom rác thải đến điểm tập kết.
Nhiều hộ dân đầu tư hầm biogas, bể lọc sơ bộ, góp phần giảm thiểu ô nhiễm. Bắc Ninh cũng đã hoàn thiện hồ sơ đưa 30/31 cơ sở ra khỏi danh sách gây ô nhiễm nghiêm trọng; ba năm qua, không phát sinh thêm cơ sở vi phạm mới. Tỉnh Bắc Ninh xác định bảo vệ môi trường là nhiệm vụ lâu dài, không thể chủ quan.
Đáng chú ý, vào cuối tháng 9/2025, tại xã Yên Phong, lực lượng chức năng và địa phương phát hiện nhóm đối tượng có hành vi cô đúc nhôm trái phép trên đất ruộng, thu giữ 3 lò đúc (2 đang hoạt động) cùng nhiều khay sỉ và 27 thỏi nhôm thành phẩm. Tất cả bị yêu cầu tháo dỡ, các đối tượng bị xử lý theo quy định. Trong 9 tháng đầu năm 2025, kinh tế Bắc Ninh tăng 10,12% so với cùng kỳ, xếp thứ 6/34 tỉnh, thành phố cả nước.
Tuy nhiên, lãnh đạo tỉnh xác định tăng trưởng chỉ bền vững khi đi đôi với bảo vệ môi trường. Bắc Ninh không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế. Mọi dự án, cơ sở sản xuất phải đáp ứng tiêu chí xanh - sạch - an toàn; nếu vi phạm sẽ bị đình chỉ hoạt động. Trước diễn biến này, với quan điểm kiên quyết xử lý triệt để vi phạm, giữ bằng được thành quả đã đạt được, lãnh đạo UBND tỉnh Bắc Ninh chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với Công an tỉnh, các sở, ngành và chính quyền địa phương tăng cường kiểm tra, giám sát các khu vực có nguy cơ tái ô nhiễm, nhất là các cơ sở có dấu hiệu di chuyển cơ sở từ Văn Môn, Đại Bái sang địa bàn khác.
Các vi phạm sẽ bị xử lý ở mức cao nhất, nếu đủ căn cứ sẽ chuyển cơ quan điều tra để khởi tố hình sự. Các địa phương phải kiểm điểm tập thể, cá nhân buông lỏng quản lý; báo cáo định kỳ với UBND tỉnh. Bên cạnh đó, tỉnh yêu cầu duy trì mô hình giám sát cộng đồng, khuyến khích người dân phản ánh, tố giác hành vi gây ô nhiễm; đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch, sản xuất tuần hoàn, tái sử dụng phế liệu để giảm phát thải.
Người dân thôn Đại Bái cho biết, trong quá trình chờ phương án quy hoạch, định hướng phát triển làng nghề tiếp theo, địa phương duy trì công tác tuyên truyền, người dân tuân thủ quy định về bảo vệ môi trường; thường xuyên kiểm tra, không để tái diễn cơ sở hoạt động trái phép. Trong 9 tháng đầu năm 2025, kinh tế Bắc Ninh tăng 10,12% so với cùng kỳ, xếp thứ 6/34 tỉnh, thành phố cả nước. Tuy nhiên, lãnh đạo tỉnh xác định tăng trưởng chỉ bền vững khi đi đôi với bảo vệ môi trường.
Đoàn liên ngành tỉnh Bắc Ninh thường xuyên tiến hành kiểm tra tại các Cụm công nghiệp, làng nghề. (Ảnh: NT).
Quan điểm xuyên suốt trên đang tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động của cả hệ thống chính trị. Các địa phương không chỉ tập trung xử lý ô nhiễm mà còn hướng tới phát triển kinh tế tuần hoàn, gắn sản xuất với du lịch làng nghề và dịch vụ thương mại - giữ gìn môi trường sống trong lành.
Để tăng cường công tác bảo vệ môi trường nói chung, mới đây Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh ký ban hành Kế hoạch số 59/KH-UBND triển khai thực hiện Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 12/7/2025 của Chính phủ về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường.
Theo đó, mục tiêu Kế hoạch đề ra nhằm tăng cường trách nhiệm của các cấp chính quyền, nhất là người đứng đầu trong chỉ đạo thực hiện chủ trương, chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường. Ngăn chặn và giải quyết có hiệu quả tình trạng ô nhiễm môi trường, thiết lập trật tự, kỷ cương trong chấp hành pháp luật về môi trường. Tập trung, ưu tiên đầu tư và huy động các nguồn lực xã hội giải quyết các vấn đề môi trường trọng điểm, cấp bách, phấn đấu đạt các mục tiêu phát triển bền vững của tỉnh.
Kế hoạch tập trung triển khai các giải pháp: Tăng cường các hoạt động phòng ngừa, kiểm soát ô nhiễm. Tiếp tục nâng cao chất lượng công tác lập, thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường, cấp Giấy phép môi trường. Kiên quyết không phê duyệt, cấp phép các dự án, ngành nghề có nguy cơ ô nhiễm môi trường cao, sử dụng công nghệ lạc hậu, phát sinh nhiều chất thải…
Những nỗ lực trong quản lý môi trường tại các làng nghề của tỉnh Bắc Ninh cho thấy sự quyết tâm của địa phương trong việc hài hoà giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Kết quả đạt được hiện nay bước đầu cho thấy hướng đi đúng đắn, góp phần từng bước xóa bỏ hình ảnh “ô nhiễm làng nghề”.
P. HƯƠNG