Áp dụng công nghệ tiên tiến, chìa khoá cho bài toán xử lý rác thải

Nhìn nhận nhiều khó khăn trong quản lý chất thải rắn sinh hoạt

Hiện nay, thành phố Hồ Chí Minh đang thu gom và xử lý khoảng 99,3% tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh mỗi ngày, tương đương 14.000 tấn sau sáp nhập địa giới hành chính. Trong đó, thành phố Hồ Chí Minh cũ chiếm khoảng 10.500 tấn, phần còn lại đến từ các khu vực cũ thuộc Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu.

Tuy nhiên, chỉ khoảng 40% lượng rác này được xử lý bằng các phương pháp công nghệ như đốt, sản xuất phân compost hoặc tái chế; phần lớn còn lại vẫn được chôn lấp hợp vệ sinh.

Nhằm khắc phục tình trạng lệ thuộc vào phương pháp chôn lấp truyền thống vốn tốn nhiều diện tích đất và tiềm ẩn rủi ro môi trường, thành phố Hồ Chí Minh đang từng bước chuyển đổi sang công nghệ đốt rác phát điện.

Một số dự án đã được xúc tiến như lò đốt quy mô 5 tấn/ngày tại xã Thạnh An, huyện Cần Giờ và một lò đốt tương tự tại xã An Thới Đông. Những công trình này được kỳ vọng sẽ góp phần quan trọng trong chiến lược chuyển đổi mô hình xử lý chất thải của Thành phố.

Tuy vậy, công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt vẫn đang gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là về quy định pháp lý và sự thiếu đồng bộ giữa các địa phương sau sáp nhập.

Cụ thể, quy định về định mức kinh tế, kỹ thuật và sử dụng nguồn kinh phí cho công tác vệ sinh môi trường chưa được cụ thể hóa trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và chưa đồng bộ giữa các địa phương cũ trước sáp nhập.

Việc không có quy định về định mức tỷ lệ chi phí chung, lợi nhuận đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, vệ sinh công cộng gây khó khăn trong công tác thẩm định và phê duyệt phương án giá. Ngoài ra, mô hình quản lý công tác thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt giữa 3 địa phương trước sáp nhập cũng khác nhau.

Quyết tâm thực hiện đẩy mạnh xử lý rác thải bằng công nghệ tiên tiến

Nhằm giải quyết các vấn đề liến quan đến xử lý rác thải, Thành phố đã chỉ đạo các địa phương rà soát, báo cáo cụ thể những vướng mắc để từ đó đề xuất giải pháp tổng thể cho công tác quản lý chất thải rắn sau sáp nhập.

Thành phố Hồ Chí Minh cũng yêu cầu các xã, phường cần tăng cường giám sát các khu xử lý rác hiện hữu, chủ động đặt hàng các đơn vị đủ năng lực chuyển đổi từ công nghệ chôn lấp sang công nghệ đốt phát điện. Đồng thời, các bãi rác chôn lấp đã ngừng hoạt động cần sớm được cải tạo, phục hồi môi trường và tái lập mặt bằng nhằm tạo quỹ đất sạch cho Thành phố.

Thành phố Hồ Chí Minh đặt ra mục tiêu đầy tham vọng đến năm 2030, 90% lượng rác thải sinh hoạt trên địa bàn sẽ được xử lý bằng công nghệ tiên tiến và hiện đại.

Công nghệ tiên tiến - chìa khoá cho bài toán xử lý rác thải

Để làm được điều đó, Thành phố tiếp tục phát huy kết quả đã đạt được trong triển khai Chương trình Giảm ô nhiễm môi trường giai đoạn 2020-2030, tiếp tục rà soát và đẩy mạnh các giải pháp đồng bộ nhằm hoàn thành 3 nhóm mục tiêu và 20 chỉ tiêu cụ thể của Chương trình này theo Quyết định số 1055/QĐ-UBND ngày 29/3/2021 của UBND thành phố Hồ Chí Minh. Trong đó, trước mắt Thành phố đang nỗ lực hoàn thành các chỉ tiêu trong năm 2025 về tỷ lệ xử lý rác thải sinh hoạt bằng công nghệ đốt phát điện và tái chế đạt ít nhất 80%; 100% phương tiện thu gom rác tại nguồn được chuyển đổi, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, chất lượng vệ sinh và bảo vệ môi trường theo quy định; 100% trạm trung chuyển rác đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và bảo vệ môi trường theo quy định hiện hành và quy hoạch xử lý chất thải rắn TP.HCM đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050; tỷ lệ nước thải đô thị được thu gom, xử lý tập trung đến năm 2025 đạt 58%, hướng tới 2030 đạt 88% thông qua nhiều giải pháp đồng bộ từ chính quyền đến địa phương, từ cơ chế đến chính sách và từ doanh nghiệp đến nhân dân,

Nhằm hiện thực hóa quyết tâm trong xử lý rác thải, Thành phố đã có nhiều nỗ lực để sớm đưa Nhà máy đốt rác phát điện Tâm Sinh Nghĩa, có quy mô xử lý 2.000 tấn rác/ngày, tiến độ cam kết thực hiện dự án trong vòng 18 tháng, vận hành vào quý 1-2026; Dự án Nhà máy đốt rác phát điện VietStar vừa khởi công xây dựng, có công suất xử lý 2.000 tấn/ngày, tổng mức đầu tư khoảng 3.500 tỷ đồng, dự kiến sẽ hoàn thành sau một năm xây dựng.

Cùng với đó, Thành phố cũng quan tâm, giải quyết khó khăn cho 03 dự án còn lại thông qua cơ chế, chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp hoàn thành thủ tục đầu tư dự án.

Cụ thể, Dự án do Công ty CITENCO làm chủ đầu tư, vừa qua đơn vị đã có buổi làm việc với Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước thành phố Hồ Chí Minh, điều chỉnh tổng mức đầu tư từ 3.795 tỷ đồng xuống 2.323 tỷ đồng. HFIC chấp thuận việc hợp tác góp vốn với Công ty để đảm bảo đáp ứng quy định của Luật Đầu tư, cụ thể là “nhà đầu tư có tỷ lệ vốn góp của chủ sở hữu để đầu tư dự án không thấp hơn 20% tổng mức đầu tư dự án” và cho công ty vay 80% vốn đầu tư còn lại.

Đối với dự án của Công ty Tasco, qua trao đổi với Sở Tài chính và chủ đầu tư tại cuộc họp mới đây, sẽ có ý kiến bổ sung nội dung về đánh giá sơ bộ tác động môi trường trong hồ sơ điều chỉnh chủ trương đầu tư sau khi nộp bổ sung.

Còn Dự án chuyển đổi công nghệ của VWS, ngày 23-2, Sở Tài chính đã có công văn yêu cầu bổ sung trước một số tài liệu bao gồm: Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, thuyết minh và bản vẽ thiết kế sơ bộ, bản vẽ tổng mặt bằng xây dựng dự án và báo cáo tài chính năm ...

Thành phố chỉ đạo các đơn vị tiếp tục theo dõi sát sao, chủ động phối hợp cùng các chủ đầu tư dự án giải quyết các vướng mắc cần phải tháo gỡ liên quan đến chủ trương đầu tư dự án, cấp giấy phép xây dựng giai đoạn tiếp theo.

Bên cạnh việc quyết tâm thực hiện đẩy mạnh công nghệ tiên tiến vào xử láy chất thải rắn sinh hoạt, thành phố Hồ Chí Minh cũng sẽ chuyển đổi cơ cấu sử dụng năng lượng theo hướng tăng tỉ lệ năng lượng tái tạo, năng lượng mới đạt tối thiểu 15% tổng công suất cực đại hệ thống điện trên toàn thành phố.

Trong bối cảnh cả nước đối mặt với áp lực ngày càng lớn về xử lý rác thải, thành phố Hồ Chí Minh có thể đẩy nhanh tiến trình thực hiện thay đổi công nghệ dựa trên các kết quả của các địa phương khác đã tiên phong triển khai các dự án nhà máy điện rác quy mô lớn như tại Hà Nội, Nhà máy điện rác Sóc Sơn hiện là công trình xử lý rác lớn nhất Việt Nam và đứng thứ hai thế giới, với công suất tiếp nhận 5.000 tấn rác/ngày và phát điện lên tới 90 MW. Kể từ khi đi vào vận hành vào cuối năm 2023, nhà máy này đã xử lý hơn 1,2 triệu tấn rác và góp phần giải quyết triệt để tình trạng ùn ứ rác thải tại Thủ đô.

Tương tự, tại Cần Thơ, nhà máy điện rác Trường Xuân mỗi ngày xử lý hơn 500 tấn rác và sản xuất khoảng 179 triệu kWh điện từ khi đi vào hoạt động năm 2018. Tỉnh Thừa Thiên Huế cũng đã đưa vào vận hành Nhà máy điện rác Phú Sơn với công suất 500 tấn/ngày, sử dụng công nghệ đốt phát điện để thay thế phương pháp chôn lấp truyền thống.

Ngoài ra, Bắc Ninh, một địa phương có mức tăng trưởng công nghiệp nhanh chóng, cũng đã xây dựng kế hoạch vận hành 4 nhà máy điện rác đồng bộ nhằm xử lý triệt để rác sinh hoạt và một phần rác thải công nghiệp.

Trước thực trang phần lớn các bãi chôn lấp này không đáp ứng được tiêu chuẩn vệ sinh môi trường, dẫn tới nguy cơ ô nhiễm đất, nước và không khí, việc chuyển đổi sang công nghệ đốt rác hiện đại đi cùng với phát điện, tái chế, kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là giải pháp căn cơ nhằm đảm bảo phát triển bền vững của thành phố nói riêng và cả nước nói chung.