Thời gian qua, tỉnh Lào Cai đã nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ trong công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng nhằm giữ vững độ che phủ từ 60% trở lên. Các lực lượng chức năng thường xuyên tăng cường tuần tra, kiểm soát, kịp thời ngăn chặn tình trạng khai thác, vận chuyển lâm sản trái phép.
Cùng với đó, chính quyền địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cộng đồng về vai trò, giá trị của rừng trong bảo vệ môi trường, điều hòa khí hậu, hạn chế thiên tai. Ngoài ra, tỉnh còn chú trọng phát triển kinh tế lâm nghiệp, khuyến khích người dân trồng, chăm sóc rừng gỗ lớn, rừng phòng hộ, qua đó vừa tăng nguồn thu nhập, vừa góp phần bảo vệ hệ sinh thái tự nhiên.
Sự kết hợp giữa quản lý chặt chẽ, phát huy vai trò cộng đồng và gắn phát triển rừng với sinh kế bền vững đã giúp Lào Cai duy trì tỷ lệ che phủ rừng ổn định, đóng góp quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Theo công bố hiện trạng rừng trước khi sáp nhập, tính đến ngày 31/12/2024, diện tích rừng trên địa bàn tỉnh Lào Cai (bao gồm cả diện tích rừng chưa đủ tiêu chí tính tỷ lệ che phủ) là 395.546,4 ha; trong đó 256.887,8 ha rừng tự nhiên và 138.658,6 ha rừng trồng. Diện tích rừng đủ tiêu chí để tính tỷ lệ che phủ rừng là 377.874,3 ha; trong đó 256.887,8 ha rừng tự nhiên và 120.986,5 ha rừng trồng. Tỷ lệ che phủ rừng toàn tỉnh đạt 59,37%; tăng 0,87% so với năm 2023.
Diện tích đất rừng và diện tích đã trồng cây rừng năm 2024 trên địa bàn tỉnh Lào Cai đầu kỳ 391.114,8 ha, diện tích thay đổi 4.431,6 ha, đến cuối kỳ còn 395.546,4 ha (gồm 58.889,9 ha rừng đặc dụng và 152.757,2 ha rừng phòng hộ).
Cùng với việc giữ gìn và bảo tồn rừng, tỉnh Lào Cai cũng đẩy mạnh việc trồng rừng. Theo báo cáo của ngành chức năng, trong 6 tháng đầu năm 2025, toàn tỉnh Lào Cai đã trồng được trên 11.700ha rừng, đảm bảo tiến độ so với kế hoạch đề ra. Trong đó, diện tích rừng sản xuất trồng mới đạt 765ha, tương đương 70,8% kế hoạch năm; trồng rừng thay thế do chuyển mục đích sử dụng rừng đạt hơn 58ha; diện tích rừng trồng lại sau khai thác lên tới trên 10.878ha.
Bên cạnh trồng rừng tập trung, phong trào trồng cây phân tán tiếp tục được đẩy mạnh, với tổng số cây trồng trong 6 tháng đạt hơn 6,88 triệu cây. Công tác khoanh nuôi tái sinh rừng cũng ghi nhận kết quả khả quan, với tổng diện tích thực hiện đạt 8.629,6ha, hoàn thành 100% kế hoạch năm. Trong đó, diện tích khoanh nuôi tái sinh mới là 460ha, phần còn lại là diện tích chuyển tiếp từ các năm trước.
Công tác quản lý, bảo vệ rừng tiếp tục được duy trì hiệu quả. Toàn bộ diện tích hơn 859.357,7ha rừng được triển khai quản lý, bảo vệ theo kế hoạch. Tính đến ngày 30/6/2025, tỷ lệ che phủ rừng toàn tỉnh đạt 61,37%. Trong đó, vùng địa giới hành chính cũ của tỉnh Lào Cai đạt 59,6%, vùng tỉnh Yên Bái cũ đạt 63%.
Để duy trì tỷ lệ che phủ rừng, tỉnh Lào Cai tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp như, đẩy mạnh phát triển kinh tế rừng, thực hiện tốt chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng, huy động nguồn lực để nâng mức khoán bảo vệ rừng.
Đồng thời, tập trung hỗ trợ người dân cải tạo rừng sản xuất và phát triển các chương trình hỗ trợ nông dân sản xuất bền vững. Lào Cai cũng chú trọng vào việc nâng cao nhận thức về bảo vệ rừng và hài hòa việc quản lý, bảo vệ rừng với phát triển kinh tế địa phương nhằm phát huy giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng.
Lực lượng kiểm lâm tuần tra, bảo vệ rừng. (Ảnh: TA).
Cùng với việc trồng và phát triển rừng thì công tác giữ rừng cũng góp phần quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và duy trì hệ sinh thái. Ở các xã vùng cao, rừng được bảo vệ nhờ phát huy vai trò của các tổ xung kích bảo vệ rừng. Đây là lực lượng đại diện cho cộng đồng, tham gia tích cực và hiệu quả nhất trong công tác bảo vệ rừng.
Đơn cử, tại thôn Séo Mả Pán, xã Khao Mang, cùng lực lượng kiểm lâm địa bàn và cán bộ Ban quản lý rừng phòng hộ Mù Cang Chải, người dân đã đẩy mạnh công tác tuần tra, bảo vệ rừng. Tại khu rừng tái sinh nằm giáp ranh với những diện tích nương canh tác của người dân, theo chia sẻ của người dân, đây là khu vực thường xuyên có nguy cơ bị xâm lấn và cháy rừng trong mùa khô hanh.
Để hạn chế tình trạng này, các thành viên trong tổ đã phân công nhau tuần tra hằng ngày. Vào thời điểm cao điểm, công tác trực tại lán canh lửa của thôn được duy trì 24/24 giờ. Nhờ vậy, mọi hành vi xâm hại rừng hay cháy rừng đều được phát hiện và xử lý kịp thời.
Những năm trước đây, công tác bảo vệ rừng và phòng cháy, chữa cháy rừng ở các xã vùng cao chủ yếu dựa vào lực lượng kiểm lâm, trong khi đó lực lượng này rất mỏng, địa bàn rộng, giao thông khó khăn.
Cùng với lực lượng chức năng, các “tổ xung kích” đã phát huy tối đa hiệu quả trong công tác quản lý, bảo vệ rừng trên địa bàn.
Từ thực tiễn đó, mô hình “tổ xung kích” được thành lập tại từng thôn, bản với sự tham gia tự nguyện của người dân. Thành viên là những người am hiểu địa bàn, có sức khỏe, tinh thần trách nhiệm, được tập huấn về kỹ năng phát hiện cháy, cứu hỏa, bảo vệ rừng.
Theo thống kê của Kiểm lâm khu vực Mù Cang Chải, trên địa bàn phụ trách có trên 103 tổ xung kích với gần 1.000 thành viên. Các tổ này hoạt động theo nguyên tắc “bốn tại chỗ” (lực lượng tại chỗ, chỉ huy tại chỗ, phương tiện tại chỗ và hậu cần tại chỗ). Vào mỗi mùa khô hanh, các tổ lại được kiện toàn, phân công cụ thể từng tuyến rừng, từng hộ gia đình phụ trách.
Đại diện Hạt Kiểm lâm khu vực Mù Cang Chải cho biết, nhờ có các thành viên tổ xung kích nắm chắc địa bàn, nên khi có cháy xảy ra, họ luôn là những người đầu tiên cảnh báo cho người dân, cấp ủy, chính quyền địa phương, các chủ rừng và lực lượng kiểm lâm. Công tác xử lý được triển khai kịp thời, hạn chế tình trạng cháy lan, đặc biệt tại các khu vực giáp ranh. Nhiều vụ cháy đã được phát hiện sớm và dập tắt nhờ hoạt động tuần tra thường xuyên của họ.
Để giữ gìn, bảo vệ rừng hiệu quả, năm 2024, tỉnh Lào Cai ban hành Kế hoạch số 292/KH-UBND về việc nâng cao chất lượng rừng nhằm bảo tồn hệ sinh thái rừng và phòng chống thiên tai đến năm 2030. Mục tiêu chung nhằm nâng cao chất lượng rừng đặc dụng, rừng phòng hộ và rừng sản xuất là rừng tự nhiên nhằm phát huy tối đa chức năng của từng loại rừng, bảo tồn hệ sinh thái rừng, đa dạng sinh học, tăng cường khả năng hấp thụ, lưu trữ các-bon của rừng và phòng chống thiên tai trên địa bàn tỉnh; Từ đó, góp phần phát huy giá trị đa dụng của rừng, từng bước thúc đẩy kinh tế lâm nghiệp tỉnh phát triển.
Mục tiêu cụ thể là thực hiện hiệu quả công tác bảo vệ và phát triển rừng tỉnh gắn với phát triển kinh tế lâm nghiệp theo hướng bền vững trong giai đoạn 2024 - 2030, trong đó tập trung vào: Bảo vệ tốt toàn bộ diện tích rừng hiện có, đặc biệt là giữ vững ổn định diện tích rừng tự nhiên trên địa bàn tỉnh. Đẩy mạnh công tác phát triển, nâng cao năng suất chất lượng rừng, duy trì ổn định và phát triển diện tích rừng đến năm 2030…
Rừng vừa là lá phổi xanh, vừa là nguồn lực quan trọng giúp ứng phó biến đổi khí hậu, bảo vệ đất đai và nguồn nước, đồng thời tạo cơ hội phát triển kinh tế lâm nghiệp, cải thiện sinh kế cho người dân. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, việc duy trì và nâng cao độ che phủ rừng sẽ tiếp tục là nhiệm vụ trọng tâm, góp phần xây dựng Lào Cai trở thành tỉnh phát triển xanh, hài hòa giữa kinh tế, xã hội và môi trường.
Thuỳ Giang