Dự án cải tạo kênh ô nhiễm nhất TPHCM kẹt mặt bằng vì hơn 2.000 hộ dân chưa giao đất

Đoạn rạch Xuyên Tâm ô nhiễm chảy qua phường Gia Định (TPHCM). Ảnh: Anh Tú

Chiều nay (23.9), Bí thư Thành ủy TPHCM Trần Lưu Quang sẽ thị sát dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm.

Rạch Xuyên Tâm dài gần 9 km, nối từ kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè đến sông Vàm Thuật, chảy qua các phường An Nhơn (quận Gò Vấp cũ), Gia Định, Bình Thạnh và Bình Lợi Trung (quận Bình Thạnh cũ).

Tuyến chính dài 6,7 km, nối từ kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè đến sông Vàm Thuật; ba nhánh phụ còn lại dài khoảng 2,2 km.

Tổng mức đầu tư dự án trên 17.000 tỉ đồng, trong đó riêng chi phí bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đã chiếm tới 14.000 tỉ đồng.

Theo Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TPHCM (Ban Hạ tầng đô thị – chủ đầu tư), dự án cần thu hồi đất của hơn 2.230 hộ dân và tổ chức. Tuy nhiên, đến nay, tiến độ giải phóng mặt bằng vẫn rất chậm, gây ảnh hưởng lớn đến kế hoạch thi công.

Gói thầu XL-03 (qua phường An Nhơn và Bình Lợi Trung) được khởi công từ tháng 5.2025, hiện đạt khoảng 6% khối lượng, dự kiến đến cuối năm nay đạt 30%.

Thi công cải tạo rạch Xuyên Tâm qua phường An Nhơn. Ảnh: Minh Quân

Theo kế hoạch, gói thầu này sẽ thông tuyến (hạng mục kè, hệ thống thoát nước, cống nước thải, đường giao thông, vỉa hè, chiếu sáng và cây xanh) phía phường An Nhơn trước 30.4.2026; thông tuyến phía phường Bình Lợi Trung trước 2.9.2026. Hoàn thành toàn bộ công trình, đưa vào sử dụng trong tháng 11.2026.

Tuy nhiên, vẫn còn 29/138 hộ dân tại phường An Nhơn và 20 trường hợp tại KDC Bình Hòa (phường Bình Lợi Trung) chưa bàn giao mặt bằng. Chủ đầu tư yêu cầu các phường hoàn tất trong tháng 10 và 11.2025 để kịp tiến độ.

Gói thầu XL-03 dự kiến hoàn thành tháng 11.2026. Ảnh: Minh Quân

Trong khi đó, hai gói thầu lớn XL-01 (từ kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè đến cầu Bùi Đình Túy, gồm rạch Cầu Sơn) và XL-02 (từ cầu Bùi Đình Túy đến đường Lương Ngọc Quyến, gồm rạch Bình Lợi và rạch Bình Triệu) dự kiến khởi công tháng 11.2025 nhưng đang gặp khó khăn nghiêm trọng về mặt bằng.

Tại quận Bình Thạnh trước đây, trong tổng số 2.078 hộ dân cần thu hồi đất, có 314 hộ ở phường Bình Lợi Trung, 872 hộ phường ở Gia Định và 892 hộ ở phường Bình Thạnh.

Đến nay, Ban Bồi thường Giải phóng mặt bằng quận Bình Thạnh đã chi trả tiền cho 916 hộ, song mới có 115 hộ bàn giao mặt bằng (59 hộ ở phường Bình Thạnh, 54 hộ ở phường Gia Định và 2 hộ ở phường Bình Lợi Trung).

Rạch Xuyên Tâm chảy qua phường Gia Định. Ảnh: Anh Tú

Ban Hạ tầng đô thị cho biết, công tác bồi thường hiện vấp phải hàng loạt khó khăn. Nhiều trường hợp mua bán, chuyển nhượng, tặng cho nhà đất chỉ bằng giấy tay, vi bằng (394 trường hợp). Ngoài ra, dự án gặp khó khăn trong việc xác định giá thuê, giá thuê mua nhà ở xã hội; tranh cãi về suất tái định cư tối thiểu,…

Chủ đầu tư đã kiến nghị UBND các phường liên quan cùng Ban Bồi thường Giải phóng mặt bằng quận Bình Thạnh đẩy nhanh thủ tục, bàn giao mặt bằng trong tháng 10.2025 để kịp khởi công gói XL-01 và XL-02.

Phối cảnh rạch Xuyên Tâm sau khi được cải tạo. Ảnh: Ban Hạ tầng đô thị

Năm 2025, dự án được bố trí 1.860 tỉ đồng vốn đầu tư công. Đến nay, mới giải ngân được 174 tỉ đồng, đạt 9,37%. Chủ đầu tư dự kiến cả năm sẽ giải ngân khoảng 930 tỉ đồng (50% kế hoạch), trong đó có tạm ứng hợp đồng XL-01, XL-02 và khối lượng thi công XL-03.

Nếu được các sở ngành hỗ trợ tháo gỡ, Ban Hạ tầng đô thị TPHCM cho biết sẽ giải ngân hơn 1.100 tỉ đồng, tương đương 60% kế hoạch vốn.

Dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm gồm các hạng mục: nạo vét lòng rạch sâu 3,5 m, mở rộng lòng rạch từ 20 – 30 m, xây dựng hệ thống thu gom nước thải và nước mưa đồng bộ.

Hai bên bờ rạch sẽ được xây dựng đường giao thông rộng 6 m (mỗi bên hai làn xe), vỉa hè rộng 3 – 4 m cùng hệ thống công viên, cây xanh.

Toàn bộ dự án dự kiến hoàn thành vào năm 2028, không chỉ cải thiện môi trường, hình thành hệ thống thoát nước, đường ven kênh và công viên mà còn mở ra không gian công cộng, góp phần thay đổi diện mạo nội đô TPHCM.