Ngày Môi trường thế giới năm 2025: Tài nguyên đa dạng sinh học biển có thể biến mất nếu không hạn chế rác thải nhựa

Chống ô nhiễm nhựa, bảo vệ hệ sinh thái

Ngày 5/6, tại Hà Nội đã diễn ra Hội thảo "Bảo tồn đa dạng sinh học biển". Đây là hoạt động hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới, do Viện Địa lý nhân văn và phát triển bền vững thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức.

Hội thảo tập trung làm rõ các nội dung chính: bảo tồn đa dạng sinh học biển – đòn bẩy cho phát triển bền vững; tổng quan các văn bản chính sách về bảo tồn đa dạng sinh học và việc triển khai thực hiện; một số kết quả và bài học kinh nghiệm thực hiện các sáng kiến bảo tồn biển và phát triển cộng đồng tại Việt Nam; thực tiễn bảo tồn đa dạng sinh học biển qua Dự án bảo tồn Rùa biển tại Côn Đảo, Bà Rịa Vũng Tàu.

Giải quyết tình trạng ô nhiễm nhựa đang là bài toán cấp bách.

Đây cũng là những nội dung quan trọng gắn liền với chủ đề "Chống ô nhiễm nhựa" mà Chương trình môi trường của Liên hợp quốc (UNEP) phát động nhân Ngày Môi trường thế giới năm 2025. Mục đích của chương trình nhằm kêu gọi các quốc gia trên toàn cầu hành động quyết liệt để giải quyết rác thải nhựa.

Đây là lần thứ hai trong vòng 3 năm chủ đề này được lựa chọn đã thể hiện rõ tính ưu tiên toàn cầu trong kiểm soát ô nhiễm nhựa. Đồng thời, tái khẳng định cam kết sử dụng hiệu quả tài nguyên, bảo vệ đa dạng sinh học, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng cường hợp tác khu vực, hợp tác toàn cầu, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.

Theo các nhà khoa học, Việt Nam được xem là 1 trong 12 trung tâm đa dạng sinh học của thế giới . Cả nước hiện có 173 khu bảo tồn, trong đó gồm 33 vườn quốc gia, 66 khu dự trữ thiên nhiên, 18 khu bảo tồn loài và sinh cảnh, 56 khu bảo vệ cảnh quan.

Ngoài ra, chúng ta có 9 khu đất ngập nước được công nhận là khu Ramsar thế giới, 11 khu dự trữ sinh quyển thế giới trong đó có 6 khu dự trữ sinh quyển thế giới vùng ven biển và hải đảo đó là: Cát Bà, vùng ngập nước sông Hồng, Cù Lao Chàm, rừng ngập mặn Cần Giờ, mũi Cà Mau, vùng ven biển và hải đảo Kiên Giang.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, đa dạng sinh học biển đang bị đe dọa, nhiều loài động, thực vật bị suy giảm, thậm chí có nguy cơ tuyệt chủng. Hệ thống rạn san hô của biển Việt Nam cũng đang ở trong tình trạng ảm đạm.

Trong khoảng 200 điểm rạn san hô được khảo sát cho thấy hiện trạng độ phủ của chúng đang giảm sút nhanh chóng. Nếu không có hành động tích cực thì trong thời gian tới, biển Việt Nam sẽ không còn rạn san hô, đồng thời các sinh vật sống trong rạn cũng có nguy cơ biến mất.

TS Nguyễn Song Tùng, Viện trưởng Viện Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững cho biết "Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045", đồng thời góp phần giải quyết, ngăn chặn nguy cơ mất cân bằng, vượt ngưỡng chịu đựng của các hệ sinh thái, suy giảm giá trị của các hệ sinh thái biển dễ bị tổn thương và tác động tiêu cực của phát triển kinh tế-xã hội đến thiên nhiên và đa dạng sinh học.

Nhân ngày Môi trường thế giới và Tháng hành động vì môi trường, TS Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, kêu gọi, mỗi viên chức, người lao động hãy cùng nhau tích cực, chủ động thực hiện bảo vệ môi trường bằng những hành động cụ thể, thiết thực như: giảm thiểu sử dụng túi ni-lông, giảm thiểu rác thải nhựa, phân loại và tái chế rác thải, trồng cây xanh, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả...

Giải pháp chống ô nhiễm nhựa

PGS.TS Lưu Đức Hải, Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, nhấn mạnh rác thải nhựa đang làm thay đổi môi trường sống và các quá trình tự nhiên, làm giảm khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu của hệ sinh thái và phúc lợi xã hội.Riêng tại Việt Nam, trung bình mỗi năm, cả nước thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác nhựa, trong đó có khoảng hơn 30 tỷ túi nylon, 80% số túi nylon đó đều bị thải bỏ sau khi dùng một lần. Việt Nam đứng thứ 4 trong số 20 quốc gia ở top đầu, với khoảng 0,28-0,73 triệu tấn/năm, tương đương 6% tổng lượng rác thải nhựa ra biển của thế giới.

Ô nhiễm nhựa đang đe dọa đa dạng sinh học biển.

Cũng bởi thế, Ngày Môi trường Thế giới (5/6) hàng năm đều được Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc chọn ra một vấn đề nóng để làm chủ đề, để kêu gọi sự thay đổi. TS Hải nhấn mạnh việc đưa ra các khuyến nghị phù hợp nhằm thực hiện giảm thiểu chất thải nhựa bằng cách áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam là điều điều rất quan trọng.

Do vậy, Việt Nam cần sớm hoàn thiện việc xây dựng quy định về tiêu chí môi trường; xác nhận đối với các dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh, tạo cơ sở để huy động nguồn lực cho các hoạt động bảo vệ môi trường, đặc biệt là hoạt động tái chế nhựa.

Đề cập đến một số biện pháp về công nghệ, kỹ thuật hướng tới nền kinh tế tuần hoàn, GS.TS Đặng Thị Kim Chi, Chủ tịch Hội đồng Khoa học (Hội bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam) cho rằng thời gian tới, Việt Nam cần cải tiến, thay đổi các quá trình sản xuất công nghiệp nhằm giảm thiểu tối đa các chất thải nhựa.

Cùng với đó, Nhà nước cũng cần khuyến khích phát triển công nghệ thay thế các sản phẩm nhựa bằng các sản phẩm mới thân thiện môi trường, khắc phục nhược điểm chậm phân hủy của nhựa thải; cũng như phát triển các công nghệ mới có khả năng thu hồi và tái chế chất thải nhựa.

Đơn cử như giải pháp tái chế hóa học giúp phân hủy hóa học để chuyển đổi từ loại nhựa này sang loại nhựa khác. Ví dụ: Từ chai nhựa PP phế liệu trở thành nguyên liệu để sản xuất chai PET; từ nhựa PET thành nguyên liệu cho sản xuất vải và màng mỏng...

Ngoài ra, nhựa cũng có thể được sử dụng để đốt và cung cấp năng lượng dưới dạng nhiệt. Phương pháp nhiệt đốt cháy tiêu hủy các chất thải nhựa làm giảm đáng kể thể tích khối lượng chát thải nhựa. Tuy nhiên, việc đốt này lại phát sinh các khí ô nhiễm như CO2, SO2, NOx, kể cả Dioxin, fura, nên cần có biện pháp kiểm soát khí thải.

"Tại Việt Nam, nhựa tự phân hủy cũng đã được nhiều đơn vị nghiên cứu và thương mại hóa, vừa có tính ứng dụng cao, vừa đem lại hiệu quả kinh tế. Vì vậy, các giải pháp công nghệ - kỹ thuật là rất cần thiết và cần được khuyến khích đầu tư, tạo điều kiện để có được các kết quả áp dụng vào thực tế," bà Chi nhấn mạnh.

Đưa ra 4 góc độ tiếp cận để giải quyết ô nhiễm nhựa, PGS.TS Lưu Đức Hải cũng cho rằng Việt Nam cần tổ chức quản lý thu gom, phân loại tái sử dụng chất thải nhựa theo mô hình kinh tế tuần hoàn; tăng cường áp dụng các giải pháp công nghệ kỹ thuật để xử lý chất thải nhựa.

Cùng với đó, Việt Nam cũng cần tăng cường áp dụng các công cụ kinh tế môi trường trong sản xuất, kinh doanh và xử lý chất thải nhựa (thuế môi trường sản phẩm nhựa, xử phạt vi phạm hành chính về thải bỏ chất thải nhựa) đồng thời nâng cao công tác giáo dục, truyền thông cho tất cả tầng lớp dân cư về ô nhiễm nhựa.