Huyện Thường Tín là địa phương có nét văn hoá truyền thống đặc sắc, cùng với đó là thế mạnh của các làng nghề truyền thống. Theo UBND TP.Hà Nội, huyện Thường Tín hiện 11 CCN đã đi vào hoạt động, 50 làng được TP công nhận làng nghề, 81 làng có nghề, 12.000 cơ sở sản xuất và hàng trăm doanh nghiệp sản xuất trong lĩnh vực nghề truyền thống.
Đối với hầu hết các nhóm ngành nghề chính như: chế biến lương thực, thực phẩm; sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ; sản xuất đồ gỗ, mây tre đan… trong quá trình sản xuất thường phát sinh lượng lớn nước thải, chất thải ảnh hưởng đến môi trường xung quanh. Trước thực tế đó, công tác bảo tồn, phát triển làng nghề được các địa phương trong tỉnh Thường Tín xác định phải gắn liền với bảo vệ môi trường. Nhờ đó, chất lượng môi trường tại các làng nghề dần được cải thiện.
Bên cạnh đó, các chủ cơ sở cũng mạnh dạn đầu tư các loại thiết bị, máy móc vừa đảm bảo hoạt động sản xuất, vừa giảm thiểu lượng chất thải phát sinh ra môi trường. Đơn cử tại làng nghề làm lược sừng Thuỵ Ứng, xã Hoà Bình, đây là một trong số những làng nghề lâu đời, giải quyết việc làm và mang lại thu nhập ổn định cho nhiều gia đình. Cách đây 10 năm, nơi đây từng là là một trong những điểm nóng của Thủ đô Hà Nội về “vấn nạn ô nhiễm” môi trường bởi mùi hôi thối, bụi và ruồi muỗi.
Nghề làm lược sừng ở Thuỵ Ứng.
Tuy nhiên, hiện nay làng Thụy Ứng có đến hàng trăm cơ sở sản xuất thủ công mỹ nghệ nằm xen trong khu dân cư, trong các gia đình, thế nhưng vấn đề ô nhiễm môi trường đã được cải thiện rõ nét hơn trước. Dọc 2 bên đường làng, nhiều ngôi nhà cao tầng mọc san sát nhau, đường làng ngõ xóm thông suốt, sạch sẽ.
Lãnh đạo UBND xã Hòa Bình Hoàng Văn Thắng cho biết, để xóa điểm nóng về ô nhiễm môi trường, huyện và xã vào cuộc tuyên truyền, hỗ trợ người dân xử lý ô nhiễm. Cùng với đó, để đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững và nhu cầu ngày càng cao của thị trường, các cơ sở sản xuất ở đây xác định muốn sản xuất bền vững phải gắn với bảo vệ môi trường.
Bên cạnh đó, năm 2021, UBND huyện và UBND xã cũng quy hoạch và đầu tư xây dựng hệ thống cống rãnh khép kín thu gom nước thải của các cơ sở sản xuất làng nghề vào bể lọc nước thải rộng khoảng 250m3 để xử lý. Điều này giúp giảm thiểu ô nhiễm nước thải làng nghề sau khi thải ra hệ thống cống rãnh chung. Cũng như làng nghề lược sừng Thụy Ứng, làng nghề Trát Cầu, xã Tiền Phong ký ức một thời về ô nhiễm môi trường do bụi và không khí từ đốt phế phẩm thừa khi sản xuất chăn ga, gối đệm bao phủ quanh làng nay đã lùi xa.
Hiện, bộ mặt làng Trát Cầu đã “thay da đổi thịt”, đường làng, ngõ xóm được đổ bê tông sạch sẽ, phong quang. Người dân thuộc Đội 6, thôn Trát Cầu chia sẻ, nhiều năm trước, nhận thức của người dân làng nghề làm chăn ga, gối đệm khác bây giờ. Thời điểm này các gia đình trong thôn chủ yếu mong kiếm nhiều tiền nên chưa quan tâm đến sức khỏe.
Những năm gần đây, các gia đình đã đầu tư mua nguyên liệu tốt và máy móc hiện đại để sản xuất. Cùng với việc đầu tư mua nguyên liệu tốt và sử dụng máy móc hiện đại đã giúp quá trình sản xuất không bị dư thừa phế phẩm như trước, ngược lại còn tạo ra sản phẩm chất lượng Không như trước đây, do sử dụng nguyên liệu kém chất lượng dễ gây bụi và phế phẩm thừa nhiều lại không tái sử dụng được nên mới phải đốt.
Nhờ việc đầu tư và thay đổi này, các cơ sở sản xuất không chỉ tiết kiệm được chi phí về nhân công, sản lượng sản xuất tăng lên, mà còn giúp khắc phục vấn đề ô nhiễm môi trường tại làng nghề. Vì vậy, môi trường làng nghề ngày một trong sạch hơn, bà con trong làng ai nấy đều vui mừng phấn khởi.
Lãnh đạo Phòng TN&MT huyện Thường Tín cho biết, nhiều năm trước, huyện Thường Tín đã xây dựng 11 CCN làng nghề giúp các công ty, cơ sở sản xuất đang hoạt động trong khu dân cư của các làng nghề truyền thống trên địa bàn có được mặt bằng sử dụng ổn định sản xuất, đẩy lùi ô nhiễm môi trường và giải quyết việc làm cho lao động.
Các CCN trên địa bàn đi vào hoạt động từ nhiều năm qua với diện tích 195ha, tỷ lệ lấp đầy các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất trong các làng nghề truyền thống đạt 100%, gồm: CCN Liên Phương (18,8ha), CCN Hà Bình Phương (41,6ha), CCN Duyên Thái (18,4ha), CCN Quất Động (23,6ha), CCN Quất Động mở rộng 43ha...
Không dừng lại ở đó, những năm gần đây huyện Thường Tín còn quy hoạch, đầu tư xây dựng mới và mở rộng hạ tầng cơ sở hàng loạt các CCN như: CCN Tiền Phong giai đoạn 2, CCN Ninh Sở giai đoạn 2 và xây dựng mới CCN Thắng Lợi. Trong thời gian tới, huyện Thường Tín sẽ còn xây mới nhiều CCN khác…
Giữ sạch môi trường làng nghề cũng là cách để bảo vệ sức khoẻ người dân.
Lãnh đạo UBND huyện Thường Tín chia sẻ, nhờ có sự vào cuộc của TP và huyện đưa ra nhiều giải pháp cũng như việc nâng cao ý thức người dân gắn sản xuất với công tác bảo vệ môi trường phần nào giúp các hộ sản xuất, doanh nghiệp lợi nhuận ngày một gia tăng. Tình trạng ô nhiễm môi trường làng nghề cũng giảm rõ rệt. Điều này góp phần quan trọng vào việc xây dựng hình ảnh các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Thường Tín trở thành điểm tham quan, du lịch làng nghề hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm. Qua đó, đưa thương hiệu sản phẩm làng nghề của địa phương ngày một vươn xa.
Có thể thấy, việc các làng nghề Thụy Ứng, Trát Cầu hay sơn mài Hạ Thái, mộc Vạn Điểm… ở huyện Thường Tín nỗ lực đầu tư công nghệ, máy móc và chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh, sạch, tiết kiệm năng lượng phần nào giúp thương hiệu sản phẩm làng nghề nhận được sự tin yêu của người tiêu dùng trong và ngoài nước.
Việc phát triển sản xuất kinh doanh tại các làng nghề cần kết hợp hài hòa bảo vệ môi trường, hướng tới cải thiện môi trường. Để phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội, các làng nghề cần được định hướng phát triển bền vững, đóng góp xứng đáng vào sự phát triển kinh tế, tạo ra công ăn việc làm, góp phần xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội, góp phần bảo vệ và cải thiện môi trường nông thôn.
Bảo vệ môi trường làng nghề tại huyện Thường Tín không chỉ là yêu cầu cấp thiết nhằm giảm thiểu ô nhiễm mà còn là yếu tố then chốt để duy trì hoạt động sản xuất ổn định, bảo tồn giá trị truyền thống và nâng cao chất lượng sống cho người dân. Những kết quả bước đầu từ việc đầu tư hệ thống xử lý chất thải, quy hoạch lại mặt bằng sản xuất và chuyển đổi công nghệ thân thiện với môi trường đã cho thấy hiệu quả rõ rệt, góp phần tạo diện mạo mới cho nhiều làng nghề.
Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu phát triển lâu dài, cần có sự vào cuộc đồng bộ hơn từ chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Việc hoàn thiện cơ chế hỗ trợ, tăng cường thanh tra, giám sát, cũng như nâng cao ý thức cộng đồng là những yếu tố quan trọng giúp công tác bảo vệ môi trường làng nghề đi vào chiều sâu, thực chất. Thường Tín đang đứng trước cơ hội để vừa phát huy thế mạnh truyền thống, vừa đảm bảo các yêu cầu về môi trường, từ đó hướng tới mô hình làng nghề xanh, sạch, gắn kết hài hòa giữa kinh tế và bảo vệ tài nguyên. Đây cũng là nền tảng quan trọng cho sự phát triển bền vững của địa phương trong giai đoạn tới.
Mai Phương