Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - khe Nước Trong trở thành điểm sáng bảo tồn sinh học gắn với phát triển du lịch sinh thái cộng đồng. Nơi đây được đánh giá là một trong những khu rừng tự nhiên còn giữ được đa dạng sinh học độc đáo ở Việt Nam. Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - khe Nước Trong sở hữu nhiều dòng suối trong vắt, những khu rừng nguyên sinh cùng hệ động, thực vật quý hiếm, hấp dẫn du khách yêu thích khám phá, trải nghiệm.
Việc khai thác hiệu quả giá trị du lịch từ khu vực này đòi hỏi một chiến lược bền vững, vừa bảo vệ tài nguyên, vừa phát triển sinh kế cho cộng đồng dân cư bản địa. Bên cạnh đó, các tour du lịch sinh thái, khám phá hang động, trekking hoặc tìm hiểu văn hoá truyền thống tại Động Châu - khe Nước Trong sẽ giúp du khách hiểu rõ hơn về những giá trị tự nhiên mà nơi đây đang sở hữu.
Cùng với đó, cộng đồng địa phương đang được hướng dẫn, đào tạo thêm về dịch vụ, như xây dựng homestay, hướng dẫn viên đến ẩm thực truyền thống, qua đó tăng thu nhập, cải thiện đời sống. Việc phát triển du lịch nếu được thực hiện một cách hài hòa sẽ đóng góp tích cực vào công tác bảo vệ tài nguyên rừng, bảo tồn đa dạng sinh học, đồng thời khẳng định được thế mạnh, sức hấp dẫn của khu vực trong bản đồ du lịch Việt Nam.
Thông tin từ Lãnh đạo Ban Quản lý Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - khe Nước Trong, khu dự trữ nằm về phía tây nam huyện Lệ Thủy, rộng hơn 22.000 ha và là một phần của vùng sinh thái Trung Trường Sơn rộng khoảng 500.000 ha. Đây là một trong số rất ít địa điểm tại Việt Nam còn giữ được hệ rừng nhiệt đới thường xanh trên núi đất thấp, nơi sinh sống của nhiều loài động, thực vật quý hiếm.
Khu dự trữ thiên nhiên (KDTTN) Động Châu - Khe Nước Trong bảo tồn được trên 50% (khoảng 10.000ha) diện tích rừng nhiệt đới thường xanh vùng núi thấp gần như còn nguyên vẹn. Hiện, tổng trữ lượng các loại rừng của KDTTN là 3.346.475,24m3 gỗ; riêng trữ lượng rừng đặc dụng 3.345.049,01m3 gỗ và rừng sản xuất 1.426,23m3 gỗ. Tại khu rừng nhiệt đới nguyên sinh, theo số liệu điều tra bước đầu đã thống kê thống kê được 1.030 loài, trong 599 chi, thuộc 144 họ trong 5 ngành thực vật bậc cao có mạch, trong đó có 36 loài có nguy cơ bị tuyệt chủng được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam.
KDTTN Động Châu - Khe Nước Trong có tính đa dạng sinh học phong phú.
Năm 2020, ngay sau khi thành lập Ban Quản lý, đơn vị đã xác định rõ: bảo tồn đa dạng sinh học đi đôi với phát triển du lịch sinh thái là chiến lược xuyên suốt, vừa gìn giữ tài nguyên, vừa tạo sinh kế cho cộng đồng. Trong nhiều năm qua, KDTTN Động Châu - khe Nước Trong đã phối hợp với các tổ chức quốc tế như USAID, FFI, VFBC triển khai nhiều chương trình đánh giá hiện trạng động vật hoang dã, giám sát quần thể loài bằng bẫy ảnh, ứng dụng SMART Mobile trong tuần tra rừng, xây dựng phương án quản lý rừng bền vững đến năm 2030.
Những bức ảnh quý hiếm ghi lại hình ảnh của voọc chà vá chân nâu, vượn siki, gà lôi trắng, trĩ sao, gấu ngựa, rùa sa nhân, thỏ vằn… là minh chứng cho hiệu quả rõ rệt trong công tác bảo tồn. Không chỉ dừng lại ở bảo tồn, Ban Quản lý KDTTN còn mở hướng phát triển du lịch sinh thái cộng đồng. Với cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, hệ thống thác Cổng Trời, suối Tiên, khe Nước Trong trở thành điểm nhấn hấp dẫn.
Theo số liệu thống kê của Ban quản lý KDTTN Động Châu – Khe Nước Trong, khu vực này là nơi cư trú của 76 loài thú, 214 loài chim và 671 loài bò sát. Trong đó có rất nhiều loài động, thực vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng cao. Mới đây, nhiều loại động vật hiếm và nguy cấp nằm trong sách đỏ được phát hiện tại KDTTN Động Châu - Khe Nước Trong qua hình thức đặt bẫy ảnh. Thông qua việc khảo sát và bẫy ảnh Ban quản lý KDTTN Động Châu – Khe Nước Trong đã phát hiện nhiều loài thú quý hiếm cần bảo tồn như: Chà vá chân nâu, gấu ngựa, voọc Hà Tĩnh, thỏ vằn…
Bên cạnh đó Ban Quản lý KDTTN Động Châu – Khe Nước Trong đã hợp tác với một số doanh nghiệp và các tổ chức bảo tồn để thử nghiệm các tour khám phá thiên nhiên gắn với trải nghiệm văn hóa địa phương. Người dân vùng đệm tại các xã Kim Thủy, Lâm Thủy được hỗ trợ xây dựng homestay, tập huấn nghiệp vụ du lịch, bảo tồn văn hóa ẩm thực, hình thành nền móng cho một mô hình du lịch bền vững. Song song với đó, chương trình giao khoán bảo vệ rừng cho hơn 500 hộ dân, hỗ trợ 155 hộ phát triển sinh kế từ nuôi bò, dê, lợn… đã góp phần nâng cao thu nhập, thay đổi nhận thức người dân trong việc giữ rừng, giữ nguồn sống. Hơn 8,1 tỉ đồng kinh phí hỗ trợ người dân vùng đệm không chỉ là con số về tài chính, mà còn là phép đo của sự thay đổi tư duy, từ “chặt cây kiếm sống” sang “giữ rừng để sống tốt hơn”.
KDTTN Động Châu - khe Nước Trong là điểm đến thu hút nhiều du khách thích khám phá tự nhiên.
Năm 2024, UBND tỉnh Quảng Bình đã phê duyệt Đề án phát triển du lịch sinh thái tại KDTTN Động Châu - khe Nước Trong giai đoạn 2024-2030. Đây được xem là cú hích lớn, tạo cơ sở pháp lý cho Ban Quản lý triển khai đồng bộ kế hoạch phát triển bền vững, kết hợp giữa bảo tồn thiên nhiên và phát triển kinh tế địa phương.
Từ một khu rừng sâu chưa được nhiều người biết đến, KDTTN Động Châu - khe Nước Trong hôm nay đang dần trở thành biểu tượng cho một tư duy mới: bảo tồn không tách rời phát triển, rừng không chỉ là tài nguyên, mà còn là cơ hội sống tốt hơn cho cộng đồng.
Có thể thấy, thông qua đa dạng các hoạt động phục vụ du khách đến tham quan, lưu trú, ăn uống, trải nghiệm văn hóa bản địa, leo núi, cắm trại... du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái tại các KDTTN nói chung ngày càng khẳng định được sức hấp dẫn.
Hiện nay, du lịch sinh thái cũng được coi là loại hình mang lại nhiều lợi ích không chỉ tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho cư dân bản địa, mà còn góp phần bảo tồn và phát huy những nét văn hóa độc đáo của địa phương. Do đó, để du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng ngày càng phát triển, các đơn vị, ngành chức năng cần tăng cường phối hợp với các địa phương tổ chức cho các hộ dân làm du lịch cộng đồng tham gia các lớp tập huấn, nâng cao năng lực làm du lịch, tổ chức đi tham quan, học tập kinh nghiệm tại các điểm du lịch khác.
Khai thác hiệu quả giá trị du lịch từ KDTTN Động Châu - khe Nước Trong sẽ góp phần bảo tồn tài nguyên rừng, đa dạng sinh học, đồng thời nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cộng đồng địa phương. Phát triển hài hào giữa bảo vệ tài nguyên gắn với kinh tế là hướng đi bền vững để nơi đây thực sự trở thành một điểm đến hấp dẫn, thu hút du khách. Từ đó lan tỏa những giá trị văn hoá, tự nhiên của Quảng Bình đến với bạn bè trong nước cũng như quốc tế.
Hoài An