Đồng bằng sông Cửu Long: Đòn bẩy năng lượng sạch cho nền kinh tế xanh

Một dự án điện gió đã đưa vào vận hành trên địa bàn tỉnh Cà Mau. Ảnh: Q.M

Việc này không chỉ nhằm đảm bảo nhu cầu tiêu thụ điện trong nước, mà còn hướng đến xuất khẩu, với mục tiêu trở thành “thủ phủ” năng lượng xanh.

Hướng đi phù hợp

Bạc Liêu có bờ biển dài 56km, bãi bồi ven biển rộng và tương đối bằng phẳng, vùng duyên hải có gió mạnh và khá ổn định, với tốc độ trung bình khoảng 7m/s. Đây cũng là địa phương có nắng gần như quanh năm, với số giờ nắng đạt khoảng 2.200 - 2.700 giờ/năm (giá trị bức xạ đạt trên 4,8 kWh/m2/ngày). Tận dụng lợi thế sẵn có, Bạc Liêu đã sớm thu hút đầu tư vào các dự án điện gió, điện năng lượng mặt trời, trở thành tỉnh tiên phong trong cả nước về phát triển điện gió ngoài khơi.

Tính đến nay, Bạc Liêu đã thu hút các doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư phát triển 10 dự án điện gió với tổng công suất thiết kế hơn 660MW. Trong đó, 8 dự án đã đi vào vận hành với tổng công suất gần 470MW, 2 dự án đang được triển khai đầu tư.

Ngoài ra, toàn tỉnh có hơn 1.600 công trình điện mặt trời được lắp đặt với tổng công suất hơn 180MWp. Một dự án nhà máy điện khí LNG công suất 3.200MW cũng đang trong quá trình hoàn chỉnh các thủ tục đầu tư.

Nhờ phát triển mạnh các dự án điện năng lượng tái tạo, Bạc Liêu đã cơ bản đáp ứng được các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Năm 2024, tổng sản lượng điện tiêu thụ toàn tỉnh là hơn 1.316 triệu kWh, trong khi tổng sản lượng điện từ các nguồn năng lượng sạch phát lên lưới điện đạt hơn 1.436 triệu kWh.

“Lĩnh vực năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) và điện khí là một trong năm trụ cột phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Đến nay, tổng sản lượng điện gió, điện mặt trời trên địa bàn đạt khoảng 6 tỷ kWh, không chỉ góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu, mà còn tăng thu ngân sách cho địa phương.

Dự kiến đến năm 2030, toàn tỉnh có 16 dự án điện gió với tổng công suất 17.530MW (trong đó, điện gió 1.500MW, điện sinh khối 30MW, còn lại là điện xuất khẩu). Sau năm 2030, các dự án nguồn điện thực hiện sẽ là 40 dự án với tổng công suất 8.030MW (trong đó, điện gió 6.530MW, điện mặt trời 1.500MW)”, ông Phạm Văn Thiều, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu cho biết.

Cà Mau cũng sở hữu thế mạnh về phát triển năng lượng tái tạo với ba mặt giáp biển, tổng chiều dài bờ biển hơn 250km. Địa phương này đã và đang tận dụng tối đa lợi thế trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

Theo thống kê, Cà Mau hiện có 14 dự án điện gió đã được chấp thuận chủ trương đầu tư với tổng công suất 800MW, trong đó 5 dự án đã vận hành thương mại với tổng công suất 170MW. Ngoài ra, có hơn 1.200 công trình điện mặt trời mái nhà với tổng công suất hơn 110MWp đã được lắp đặt, cung cấp trên 500 triệu kWh hòa vào lưới điện quốc gia từ năm 2021.

Đồng thời, tỉnh Cà Mau cũng hướng đến phát triển điện sinh khối thông qua dự án công suất 24MW đang trong quá trình thẩm định, nhằm tận dụng phụ phẩm nông nghiệp và phát triển rừng, đóng góp cho chiến lược phát triển bền vững.

Không chỉ tập trung phát triển điện tái tạo, Cà Mau còn tìm kiếm giải pháp tối ưu hóa nguồn năng lượng sạch, bao gồm sản xuất hydrogen xanh - loại nhiên liệu sạch không phát thải carbon. Với nguồn điện tái tạo dồi dào và dự báo sẽ còn tăng mạnh, tỉnh có thể tận dụng điện dư thừa để phát triển các nhà máy điện phân nước quy mô lớn.

Đây là giải pháp không chỉ nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, mà còn mở ra cơ hội để Cà Mau tham gia thị trường xuất khẩu hydrogen - lĩnh vực đang thu hút sự quan tâm đặc biệt của nhiều quốc gia.

Bạc Liêu có hơn 1.600 công trình điện mặt trời được lắp đặt với tổng công suất hơn 180MWp. Ảnh: CTV

Cần hành lang pháp lý thông thoáng

Bên cạnh những kết quả tích cực, việc phát triển các dự án năng lượng tái tạo, năng lượng sạch ở Cà Mau, Bạc Liêu nói riêng và các tỉnh ĐBSCL nói chung vẫn còn không ít khó khăn, vướng mắc.

Một trong những trở ngại lớn nhất là hệ thống truyền tải điện chưa theo kịp tốc độ phát triển của các dự án điện gió, điện mặt trời. Điều này dẫn đến tình trạng quá tải lưới điện, buộc phải cắt giảm công suất phát của một số nhà máy điện gió và hệ thống điện mặt trời mái nhà trong những thời điểm cao tải.

Bên cạnh đó, hàng lang pháp lý, cơ chế mua bán, xuất khẩu điện và thị trường tín chỉ carbon vẫn chưa hoàn thiện, khiến nhiều doanh nghiệp còn e ngại khi tham gia đầu tư vào lĩnh vực này.

“Tỉnh Bạc Liêu đã kiến nghị Chính phủ sớm ban hành nghị định quy định về bảo đảm của Nhà nước trong việc thực hiện dự án đầu tư và bán giá điện của các dự án điện gió. Đồng thời, đề nghị Tập đoàn Điện lực Việt Nam trình Bộ Tài chính thẩm định hồ sơ phê duyệt chủ trương đầu tư công trình đường dây truyền tải 500kV Bạc Liêu - Thốt Nốt.

Ngoài ra, địa phương cũng đã ban hành nhiều văn bản để xây dựng thị trường tín chỉ carbon, giúp các doanh nghiệp có thể tiếp cận lĩnh vực còn khá mới mẻ này”, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu, ông Phạm Văn Thiều, thông tin.

Theo lãnh đạo Sở Công Thương tỉnh Cà Mau, ở góc độ vĩ mô, việc phát triển thị trường tín chỉ carbon không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong lộ trình đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050. Cơ chế này cho phép các doanh nghiệp phát thải cao bù đắp lượng khí nhà kính thông qua việc mua tín chỉ carbon từ các đơn vị có khả năng hấp thụ CO2.

Đối với Cà Mau - nơi có diện tích rừng ngập mặn lớn và nhiều dự án điện gió, tiềm năng phát triển thị trường tín chỉ carbon là rất rõ ràng. Tuy nhiên, nếu thiếu khung pháp lý hoàn chỉnh, cơ hội kinh tế từ tín chỉ carbon rất dễ bị bỏ lỡ.

“Hiện nay, Chính phủ Singapore đang có nhu cầu nhập khẩu khoảng 5.000MW năng lượng sạch. Trước cơ hội này, Cà Mau đã chủ động xúc tiến hợp tác với các đơn vị đầu mối từ Singapore để nghiên cứu khả năng cung ứng.

Trong chuyến thăm tỉnh Cà Mau gần đây, ông Jaya Ratnam - Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Cộng hòa Singapore tại Việt Nam cũng cho biết, Singapore đang đàm phán để thử nghiệm cơ chế trao đổi tín chỉ carbon giữa hai nước.

Nếu khung pháp lý được hoàn thiện, Cà Mau hoàn toàn có thể trở thành địa phương trọng điểm trong giao dịch tín chỉ carbon, thu hút thêm nguồn lực phát triển kinh tế xanh”, ông Nguyễn Chí Thiện, Giám đốc Sở Công Thương Cà Mau, cho biết.

Cuối năm 2024, Cà Mau đã ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Theo đó, tỉnh sẽ ưu tiên phát triển không giới hạn công suất các nguồn điện từ năng lượng tái tạo phục vụ xuất khẩu. Phấn đấu đến năm 2031, Cà Mau xuất khẩu điện từ năng lượng tái tạo 2.000MW; đến năm 2035 là 3.000MW và đến năm 2040 là 5.000MW. Song song đó là phát triển các nguồn năng lượng tái tạo không phát lên lưới để sản xuất hydro, amoniac phục vụ trong nước và xuất khẩu, với tổng công suất khoảng 86.248 tấn/năm, đưa Cà Mau trở thành trung tâm năng lượng tái tạo của vùng ĐBSCL và trung tâm xuất khẩu năng lượng tái tạo của cả nước.