Chuyển đổi xanh đang ngày càng được doanh nghiệp Việt Nam coi là hướng đi tất yếu. Việc áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng, sử dụng nguyên liệu thân thiện môi trường hay triển khai quy trình sản xuất tuần hoàn không chỉ giúp doanh nghiệp giảm chi phí vận hành mà còn đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, tạo lợi thế khi tiếp cận thị trường xuất khẩu.
Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp tiên phong trong chuyển đổi xanh đã thu hút được các nhà đầu tư chiến lược, khách hàng và đối tác quan tâm đến phát triển bền vững. Tuy nhiên, quá trình này cũng đặt ra không ít thách thức về vốn, công nghệ và nhận thức. Để chuyển đổi xanh thực sự tạo đà phát triển, doanh nghiệp cần được hỗ trợ thông qua cơ chế chính sách ưu đãi, tiếp cận nguồn vốn xanh và nâng cao năng lực quản trị môi trường.
Đồng hành với Chính phủ trong hành trình chuyển đổi xanh đó, không thể thiếu vai trò đắc lực của cộng đồng doanh nghiệp tại Việt Nam. Trong thực tế, các doanh nghiệp đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ với nhiều hành động thiết thực, hiệu quả trong các hoạt động đầu tư kinh doanh ở tất cả các lĩnh vực, các phân ngành của nền kinh tế theo hai xu hướng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.
Xu hướng chuyển đổi kép, bao gồm chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đang mở ra cơ hội to lớn, tạo động lực mạnh mẽ cho Việt Nam tiến hành chuyển đổi sang mô hình kinh doanh mang tính bền vững. Nhưng quá trình này cũng tạo ra nhiều thách thức về thể chế, tài chính, công nghệ...
Không ít giải pháp đã được thực hiện trong thời gian qua, đem lại những kết quả tốt đẹp cho doanh nghiệp, cho cộng đồng và cho cả đất nước. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi kép cũng đặt ra những bài toán hóc búa cần giải quyết, nhất là vấn đề huy động nguồn lực.
Vì vậy, đây chính là thời điểm quan trọng và cần thiết để nhìn nhận, đánh giá lại những lợi thế cạnh tranh và tiềm năng của Việt Nam cũng như các cơ chế, chính sách đã và đang được thực hiện, những mặt được và chưa được, để từ đó tìm ra lời giải nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi kép, hướng tới phát triển bền vững.
Đại diện Vụ Khoa học, giáo dục, nông nghiệp và môi trường cho biết, đối với Việt Nam, chuyển đổi số đã góp phần tạo chuyển biến mạnh mẽ trong hoạt động của cả khu vực nhà nước và khu vực tư nhân. Năm 2020, tỷ lệ đóng góp của kinh tế số trong GDP là 12%, đến năm 2023, kinh tế số đã đóng góp 16,5% GDP, với tốc độ tăng trưởng hơn 20%/năm.
Tuy nhiên, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh chưa thực sự là quá trình song hành. Báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2023 về xu hướng chuyển đổi kép đã chỉ ra sự liên hệ giữa công nghệ số và công nghệ xanh.Trong giai đoạn 2017-2021, Việt Nam nắm giữ 15% trong tổng số 493 bằng sáng chế xanh tại các thị trường mới nổi. Hầu hết các bằng sáng chế về công nghệ chuyển đổi xanh của Việt Nam liên quan đến các lĩnh vực năng lượng gió, quản lý chất thải, giảm ô nhiễm không khí và nguồn nước, công trình xanh.
Trong khi đó, xét về các công nghệ chuyển đổi số, Việt Nam chỉ chiếm 8% trong tổng số 537 bằng sáng chế của các nền kinh tế đang phát triển. Phân tích từ Báo cáo của Ngân hàng Thế giới cho thấy, chuyển đổi số chính là động lực quan trọng để thúc đẩy sự thành công của chuyển đổi xanh và xu hướng chuyển đổi kép.
Đây cũng chính là xu hướng tất yếu mà cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam cần nắm bắt để tận dụng các cơ hội kinh doanh mới cũng như mang lại lợi ích bền vững cho xã hội và môi trường.
Do đó, cần ưu tiên đầu tư cho khoa học, công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; nguyên tắc bảo đảm công bằng, bình đẳng và lộ trình giảm thiểu các tác động tới các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương trong quá trình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh tại các doanh nghiệp.
Việc triển khai chuyển đổi kép cần có sự phối hợp chặt chẽ, toàn diện của tất cả các bên liên quan. Trong đó, nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, tạo lập khung khổ thể chế chính sách, hỗ trợ ban đầu và cộng đồng doanh nghiệp đóng vai trò tiên phong, cốt lõi trong quá trình này, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn.
Tăng cường hợp tác quốc tế, trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ thông tin nhằm nắm bắt kịp xu thế tiến bộ của thế giới, nhất là các tiến bộ về khoa học, kỹ thuật, đổi mới sáng tạo cũng là yếu tố rất cần thiết để chuyển đổi kép.
Trước đó, Chính phủ ban hành Quyết định số 1658/QĐ-TTg Phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050. Kế hoạch nhấn mạnh mục tiêu cụ thể đó là Giảm cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP. Trong đó, mục tiêu đến năm 2030: Cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP giảm ít nhất 15% so với năm 2014. Mục tiêu đến năm 2050: Cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP giảm ít nhất 30% so với năm 2014.
Chuyển đổi xanh góp phần phát triển doanh nghiệp hiệu quả, bền vững.
Đồng thời, chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng xanh hóa các ngành kinh tế, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn thông qua khai thác và sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tài nguyên thiên nhiên và năng lượng dựa trên nền tảng khoa học và công nghệ, ứng dụng công nghệ số và chuyển đổi số, phát triển kết cấu hạ tầng bền vững để nâng cao Chất lượng tăng trưởng, phát huy lợi thế cạnh tranh và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Ngoài ra, xây dựng lối sống xanh kết hợp với nếp sống đẹp truyền thống để tạo nên đời sống chất lượng cao hòa hợp với thiên nhiên. Thực hiện đô thị hóa, xây dựng nông thôn mới đảm bảo các mục tiêu tăng trưởng xanh, bền vững; tạo lập văn hóa tiêu dùng bền vững trong bối cảnh hội nhập với thế giới.
Mục tiêu chủ yếu đến năm 2030: Tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt đô thị được thu gom, xử lý đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn theo quy định đạt 95%; tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt đô thị được xử lý bằng phương pháp chôn lấp trực tiếp so với lượng chất thải được thu gom chiếm 10%; tỷ lệ nước thải đô thị được thu gom và xử lý đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn theo quy định lần lượt đạt trên 50% đối với đô thị loại II trở lên và 20% đối với các loại đô thị còn lại;…
Đến năm 2050: Tỷ lệ chất thải rắn được thu gom, xử lý đạt tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia đạt 100%, trong đó hạn chế tối đa việc chôn lấp chất thải rắn hữu cơ và chất thải có thể tái chế; 100% các đô thị được xây dựng đồng bộ và hoàn thiện hệ thống thoát nước, xóa bỏ tình trạng ngập úng tại các đô thị và 100% nước thải được xử lý phải đảm bảo quy chuẩn kỹ thuật trước khi xả ra nguồn tiếp nhận…
Chuyển đổi xanh không còn là xu hướng mang tính tự nguyện mà đã trở thành một yêu cầu thiết yếu đối với cộng đồng doanh nghiệp trong thời kỳ phát triển mới. Việc tích hợp yếu tố môi trường vào chiến lược sản xuất – kinh doanh đang giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng chống chịu trước biến động thị trường, đồng thời khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Những doanh nghiệp đi đầu trong chuyển đổi xanh đang gặt hái nhiều lợi ích lâu dài, từ tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải đến thu hút nguồn vốn đầu tư xanh và cải thiện hình ảnh thương hiệu.
Mai Ngọc